سفر کردن تنها به معنای دیدن زیبایی هایی نیست، بخش مهم آن در برقراری ارتباطی عمیق با ریشه های فرهنگی آن سرزمین است. لهجه، زبان یا گویش، یکی از نادیده گرفته ترین مواردی است که معمولا مسافران و گردشگران آن را به تمامی فراموش می کنند. این مهم به ویژه در شهر بسطام با اهمیت جلوه می کند، زیرا شنیدن لهجه بسیار شیرین این شهر به شدت مورد استقبال هر گردشگری قرار می گیرد. ناگفته نماند که بسطام در استانی قرار دارد که به سرزمین لهجه ها و گویش های مختلف مشهور است؛ با وبسایت شب همراه باشید.
درباره لهجه و زبان مردم شهر بسطام
بسطام شهر «باغ های زردآلو» در فاصله 6 کیلومتری از شمال شرقی شهرستان شاهرود و در استان سمنان قرار دارد. بر طبق شواهد علمی این شهر دارای تاریخی بیش از 5000 سال قبل از میلاد است. همین قدمت تاریخی به زبان و لهجه مردمان شهر بسطام اعتباری دوچندان بخشیده است.
به طور کلی، زبان مردم این منطقه به مانند همه ایرانیان «فارسی دری (پهلوی)» است که از لهجه شاهرودی وام گرفته است. به دلیل عوامل گوناگون فرهنگی، تاریخی و اجتماعی، گویش این ناحیه جدا از مناطق دیگر استان سمنان است.
دلیل این مورد را می توان به ریشه نژادی مردمان این دیارکه به ساکنین مناطق خراسان جنوبی و کاشمر مرتبط هستند، دانست. اتفاقات تاریخی باعث دگرگونی زندگی و فرهنگ مردم و کوچ اجباری آنها شده است. درست است که گذر تاریخ، لهجه و زبان مردم بسطام را تغییر داده است ولی هنوز حافظ ریشه های ابتدایی خود می باشد.
شناخت اصول، قواعد و سبک دستور زبان بسطامی کار بسیار دشواری است. به این دلیل که در گذر تغییرات تاریخی و عدم رسیدگی و بررسی دقیق، نوع زبان این منطقه نفوذ ناپذیر است. این گویش چنان تفاوت های آشکاری با دیگر لهجه های ایران دارد که به هیچ عنوان آشنا نمی آید. به همین علت، مسافران و گردشگرانی که پا به شهر بسطام می گذارند، به هیچ عنوان لهجه این منطقه برای‌شان قابل درک نیست.
پراکندگی ساختار زبانی و وجود انواع لهجه ها در استان سمنان، کار را بی نهایت سخت می کند، برای مثال: اطراف دامغان و نزدیک به بسطام، مردم با «گویش قومسی» تکلم می کنند، ولی با وارد شدن به شهر بسطام، گویش دیگری شنیده می شود. اشکال زبانی از روستا به روستا، شهر به شهر متغییر است.
با این حال، لهجه بسطام را می توان مشتق گرفته از لهجه شاهرودی دانست، ولی با این نکته که هنوز لهجه ای ویژه و مختص به همین شهر می باشد و تفاوت آن کاملا قابل تشخیص است.
لهجه بسطامی با اینکه خوش آهنگ به نظر می رسد، ولی یادگیری آن بسی دشوار است. برای آموزش قواعد این زبان باید به ریشه های زبان طبری که گویش شاهرودی از آن مشتق شده است، رجوع کرد.
لهجه بسطام حاوی واژه های است که مفاهیم گسترده ای را القا می کنند. وارد کردن این واژه ها به زبان فارسی باعث گسترش و خلوص هر چه بیشتر زبان ملی کشور می شود. این مورد را می توان در فرهنگ امثال بازخوانی کرد، به مانند: آسته بشه، همیشه بشه، که در فارسی به معنای آهسته برو، همیشه برو (به افرادی اطلاق می شود که همیشه در امور عجله دارند) است.
خب، شهر بسطام که آبش از قنات و چشمه و محصولاتش از: غلات، حبوبات، میوه و لبنیات می باشد و آثار باستانی‌اش، آرامگاه بایزید بسطامی، بقعه امام زاده محمد، مسجد جامع، برج کاشانه و چندین بنا که مربوط به دوران سلجوقیان است، دارای لهجه بسیار شیرینی است که هر رهگذری را سر شوق می آورد، همانطور که خاقانی چنین می گویند:
ور به بسطام شدن نیز ز بی سامانیست
پس سران بی سر و سامان شدنم نگذارند
کلام آخر
لهجه و زبان شهر بسطام دربرگیرنده دنیایی از واژه های بکر و دست نخورده است که در عین حال که بسیار غریب است، آشنا نیز می آید. به این دلیل که همانند دیگر زبان های رایج کشور، ریشه در زبان های باستانی ایران دارد. با این حال، سفر به شهر بسطام در کنار جاذبه های گردشگری‌اش، می تواند تجربه ای فوق العاده ای برای گوش فرا دادن به گویشی باشد که بسیار آهنگین است.
