فهرست مطالب
- تاریخچه بومیان جزیره کیش
- کیشوندها چه کسانی هستند؟
- جمعیت جزیره کیش چقدر است؟
- نژاد بومیان ساکنان جزیره کیش چیست؟
- گویش و مذهب بومیان کیش
- لباس و پوشش مردم محلی کیش
- شغل اصلی و منبع درآمد بومیان کیش
- غذاهای سنتی ساکنین جزیره کیش
- آداب‌ورسوم مردم ساکن کیش
- خانه مردم‌شناسی؛ جایی برای شناخت بهتر بومیان کیش
- شرایط زندگی در کیش
- جذابیت‌های پنهان فرهنگ بومیان کیش
- سؤالات متداول درباره ساکنان جزیره کیش
شب‌های روشن و زنده، کسب‌وکارهای پررونق، پتانسیل بالای درآمدزایی در زمینه‌های مختلف، طبیعت زیبا و مردم مهمان‌نواز، بسیاری را بعد از سفر به کیش وسوسه می‌کند تا در این جزیره ساکن شوند. یکی از پیش‌شرط‌های این کار، شناخت بومیان کیش یا همان ساکنان قدیمی آن است که هسته اصلی جمعیت کیشوندها را تشکیل می‌دهند. مذهب مردم کیش چیست؟ بیشتر ساکنان جزیره کیش مسلمان هستند و مذهب بومیان آن سنی است. زبان مردم کیش چیست؟ بومیان به زبان عربی صحبت می‌کنند و زبان غالب سایر ساکنان جزیره هم فارسی است. جمعیت کیش 1403 چقدر است؟ در آخرین سرشماری رسمی (1395)، جمیعت ساکنان اصلی جزیره 40 هزار نفر بوده است.
در ادامه مقاله، بیشتر با ساکنان قدیمی جزیره و همچنین فرهنگ و آداب‌ورسوم آنها آشنا می‌شوید.
برای اجاره خانه در کیش کلیک کنید
تاریخچه بومیان جزیره کیش
پیش از آن که به معرفی اهالی محله سفین کیش یا همان کیشوندهای اصلی بپردازیم، بد نیست شما را با تاریخچه دورودراز این مردم آشنا کنیم. اولین نشانه‌های سکونت انسان در جزیره کیش در دوران اسکندر مقدونی مشاهده شده است؛ زمانی که او یکی از سرداران خود با نام نیارخوس را برای فتح «اراراکتا» یا کیش آن زمان، به این جزیره فرستاد.
در تمامی دوران قبل از اسلام، کیش جزئی از قلمرو امپراتوری ایران بود و در قرن سوم امویان توانستند این جزیره و سایر جزایر خلیج‌فارس را به سلطه خود دربیاورند.
اوج شکوفایی اقتصادی کیش به قرن چهارم و دوران حکومت سلجوقیان برمی‌گردد، زمانی که بندر پررونق سیراف در جنوب ایران بر اثر زلزله به‌کلی ویران شد و بازرگانان و حکومت‌های محلی، تصمیم گرفتند کیش را به عنوان مرکز جدید دادوستد خود انتخاب کنند. بعد از آن، کیش به مرکز اقتصادی خلیج‌فارس تبدیل شد و بومیان کیش تا چند قرن در رفاه کامل زندگی می‌کردند. آثار آن دوران باشکوه را می‌توانید در شهر حریره کیش ببینید.
در این دوران، کیش توسط یک حکومت محلی با نام قیاصره اداره می‌شد که ثروت و قدرت خود را از راه دزدی دریایی به دست آورده بودند. در قرن دهم هجری، پرتغالی‌ها موفق شدند کیش را فتح و یک قرن بر آن حکومت کنند؛ تا این که سردار نامدار شاه‌عباس یعنی امامقلی خان گرجی موفق شد این جزیره و سایر مناطق جنوبی خلیج‌فارس را از سلطه پرتغالی‌ها خارج کند. از آن زمان تاکنون، کیش جزئی از خاک کشورمان است.
جزیره کیش تا اوایل دوران پهلوی دوم به دلیل تجارت مروارید رونق داشت و بعد از واردات مروارید ژاپنی، این کسب‌وکار در کیش از رونق افتاد. در سال 1349، شاه از کیش بازدید کرد و تصمیم گرفت تا آن را به قطب گردشگری بین المللی کشور تبدیل کند. فرودگاه بین المللی کیش، تعدادی از هتل‌های پنج ستاره، نمایشگاه‌ها و زیرساخت‌های مدرن گردشگری جزیره، محصول آن دوران است.
در سال 1361 کیش به عنوان منطقه آزاد تجاری معرفی شد و گردشگری در آن به مرور رونق گرفت؛ به نحوی که امروز یکی از 3 مقصد گردشگری پربازدید خاورمیانه است. ساکنان اصلی کیش هم که در گذشته در تمامی نقاط کیش پراکنده بودند، امروزه فقط در منطقه سفین کیش زندگی می‌کنند که خود در گذشته یک روستا بود.
بخوانید از: ۲۹ تا از جاهای دیدنی کیش که نباید از دیدن آنها غافل شد
کیشوندها چه کسانی هستند؟
احتمالاً در سفر به کیش اصطلاح کیشوند را زیاد خواهید شنید. این اصطلاح در سال 1375 و با صدور کارت‌های اقامت برای ساکنان جزیره باب شد. هدف از صدور این کارت‌ها، تأمین بهتر نیازهای ساکنان کیش مثل خوراک، آموزش، بهداشت و سرگرمی بود. داشتن کارت کیشوندی مزایایی مثل تخفیف شهریه دانشگاه و تفریحات جزیره و امکان خروج خودروهای پلاک موقت از کیش را دارد و برای گرفتن آن، باید شش ماه به‌صورت پیوسته در کیش اقامت داشته باشید.
این کارت انواع مختلفی دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید:
- کارت سبز مخصوص بومیان کیش
- کارت آبی برای خانواده‌های مهاجر ایرانی
- کارت زرد برای افراد مجرد ساکن کیش
- کارت کرمی برای افراد متأهلی که به‌تنهایی در جزیره زندگی می‌کنند
- کارت سفید برای تجار و بازرگانان ایرانی
- کارت صورتی برای تجار و بازرگانان خارجی
جمعیت جزیره کیش چقدر است؟
بر اساس آخرین سرشماری رسمی که در سال 1395 انجام شد، جمعیت کیش 40 هزار نفر بوده است. این عدد مربوط به ساکنان جزیره کیش است و جمعیت گردشگرانی که سالانه به کیش سفر می‌کنند به 12 میلیون نفر می‌رسد. همچنین بومیان کیش تنها سهمی 2 درصدی از جمعیت 40 هزارنفری کیش را در اختیار دارند.
نژاد بومیان ساکنان جزیره کیش چیست؟
نژاد مردمان بومی جزیره کیش ترکیبی از نژاد دراویدی، نوردیک‌ها، سامی‌ها و سیاه‌پوستان است که در ادامه با هر کدام بیشتر آشنا می‌شوید:
- دراویدی‌ها از اهالی سابق مناطق شمال غربی ایران و جنوب قفقاز هستند که حدود 10 هزار سال پیش به جنوب ایران و هند مهاجرت کردند و امروزه هم بیشتر در هند سکونت دارند.
- نوردیک‌ها به نژاد اهالی مناطق شمالی اروپا و به‌ویژه اسکاندیناوی اطلاق می‌شود.
- سامی‌ها هم شامل عرب‌ها، آشوری‌ها و عبرانیان می‌شوند.
- نسل سیاه‌پوستان هم به آفریقایی‌ها برمی‌گردد و فرهنگ اهالی بومی کیش از آنها تأثیر زیادی گرفته است.
بخوانید از: معرفی بهترین سواحل کیش؛ ترکیب هیجان و آرامش با آب
گویش و مذهب بومیان کیش
مثل بسیاری از مناطق جنوبی ایران، مذهب و گویش مردم بومی کیش هم سنی و عربی است. البته این افراد با مهاجران دیگر در کمال صلح و صفا زندگی می‌کنند و برای تعادل با آنها زبان فارسی را هم یاد گرفته‌اند. با این حال در جاهایی مثل بازار عرب‌ها، احتمالاً زبان عربی را زیاد می‌شنوید.
لباس و پوشش مردم محلی کیش
مردمان بومی کیش پوشش اصیل خود را به‌خوبی حفظ کرده‌اند و اگر به مناطقی مثل سفین سر بزنید، مردها را با دشداشه (لباس سفید و بلند) و زن‌ها را با کندوره (یک لباس بلند، رنگی و گشاد از جنس ابریشم) و ملفع (روسری) می‌بینید.
لباس مردها با غتره یا چفیه که روی سر قرار می‌گیرد کامل می‌شود و لباس خانم‌ها را هم برقع، شلوار بندری (شلواری از کمر تا زانو گشاد و از زانو تا مچ تنگ) و چادر تکمیل می‌کند.
شغل اصلی و منبع درآمد بومیان کیش
ساکنان جزیره کیش از گذشته به کارهایی مثل صید ماهی، صدف و مروارید اشتغال داشتند و از دیگر مشاغل سنتی آنها می‌توانیم به کشاورزی، دامپروری و تجارت اشاره کنیم. به‌تازگی هم مشاغلی مثل پرورش نخل و خرما و صادرات پیاز و تنباکو به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، در میان آنها رونق پیدا کرده است. البته به دلیل حجم بالای گردشگران، تعدادی از اهالی کیش هم از طریق خدمات‌رسانی به گردشگران کسب درآمد می‌کنند.
غذاهای سنتی ساکنین جزیره کیش
پایه و اساس بیشتر غذاهای سنتی ساکنان جزیره کیش ماهی و ادویه است که ترکیب خوشمزه‌ای از آب در می‌آید. در فهرست زیر به مشهورترین غذاهای سنتی کیش و ترکیبات هر کدام اشاره می‌کنیم:
- مضروبه: ماهی سرخ شده یا کبابی که با سیر و سبزیجات فراوان مزه‌دار شده است.
- قلیه‌ماهی و میگو: از غذاهای سنتی خطه جنوب که در آن تمبر هندی، ادویه، سبزیجات مخصوص و پیاز به ماهی یا میگو اضافه می‌شود.
- سمک مشوی: محبوب‌ترین غذای ساکنان بومی کیش که با ماهی تازه و ادویه عربی طبخ می‌شود.
- محمر: برنجی که با سبزیجات معطر و شکر پخته می‌شود و کنار آن ماهی سرخ شده می‌گذارند.
- پودینی کوسه: خوراکی که با گوشت کوسه‌ماهی پخته می‌شود.
- مرقوق: نوعی خورشت که با گوشت، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، فلفل‌سبز تند، بادمجان، سیر و آرد سنگک پخته می‌شود.
- مجبوس: ترکیب برنج و مرغ پخته که با ادویه‌هایی مثل میخک، دارچین، هل، رازیانه، زردچوبه، تخم گشنیز و فلفل سیاه کوبیده تهیه می‌شود.
بخوانید از: کاملترین معرفی بهترین رستوران‌های کیش؛ شکم گردی در جزیره
آداب‌ورسوم مردم ساکن کیش
آداب‌ورسوم بومیان کیش ترکیبی از رسوم اعراب اهل سنت و سیاه‌پوستان آفریقایی‌تبار است. مردم بومی جزیره افسانه‌های زیاد دارند و اگر پای صحبتشان بنشینید، می‌توانید داستان‌های جالبی بشنوید. یکی از این داستان‌های جذاب در مورد کلبه هور کیش روایت می‌شود؛ ساحلی که بومیان معتقدند فرشته نگهبان دریا در آن سکونت داشته و شب‌ها با فانوس خود جلوی گم شدن کشتی‌ها را می‌گرفته است.
در ادامه با بخشی از آداب‌ورسوم مردم بومی کیش آشنا می‌شوید:
مراسم زار و اهل هوا
یکی از عجیب‌ترین و شاید ترسناک‌ترین مراسم بومیان جزیره، مراسم زار است. این مراسم در سنت‌های آفریقایی ریشه دارد و در آن بابا یا مامان زار ارواح خبیث را از بدن بیماران خارج می‌کند. این مراسم در سایر بخش‌های جنوب کشور هم رواج دارد و برگزارکنندگان آن معتقدند که بیماری‌های لاعلاج یا صعب‌العلاج توسط ارواح خبیثی با نام اهل هوا ایجاد می‌شود و با خارج‌کردن آن، می‌توان بیمار را درمان کرد.
این مراسم شامل وردخوانی، نواختن موسیقی و رقص‌های خاص می‌شود و ممکن است چند روز به طول بینجامد.
مراسم عید قربان
اهل تسنن برای عید قربان و عید فطر ارزش و احترام زیادی قائل هستند و این روزها برایشان دست‌کمی از عید نوروز ندارد. در عید قربان اهالی بومی کیش لباس‌های نو خود را به تن می‌کنند، به دیدار عزیزان و درگذشتگان می‌روند و با گوشت قربانی برای مهمان خود غذا درست می‌کنند. بومیان جزیره نماز عید فطر و قربان خود را حتماً به‌صورت جماعت به جا می‌آورند.
هرس درختان لور
لور دخت تنومندی است که بومیان جزیره برای آن ارزش زیادی قائل هستند و معتقدند که هرس آن با اره، منجر به خشک شدنش می‌شود. به همین دلیل خودشان هر سال دست‌به‌کار می‌شوند و با تبر این درختان ارزشمند را هرس می‌کنند.
مراسم گرگاعو
این مراسم شباهت زیادی به قاشق‌زنی چهارشنبه‌سوری دارد؛ با این تفاوت که چند روز پیش از شروع ماه رمضان یا در نیمه آن برگزار می‌شود و طی آن کودکان با سبدهای حصیری در کوچه‌ها شعر می‌خوانند و در خانه‌ها را می‌زنند. بزرگ‌ترها هم به آنها آجیل، شکلات و تنقلات می‌دهند.
مراسم ازدواج
مراسم ازدواج بومیان جزیره کاملاً ساده و بی‌آلایش است. ابتدا داماد به همراه بزرگان فامیل به خواستگاری می‌رود و اگر جواب خانواده عروس مثبت بود، مراسم بله برون برگزار می‌شود. بعد از آن خانواده‌ها 3 روز و 3 شب پایکوبی می‌کنند و در شب سوم، عروس و داماد به عقد یکدیگر در می‌آیند.
بعد از این که 7 روز از ورود عروس و داماد به فرشه یا حجله گذشت، تزیینات آن جمع می‌شود و زنان فامیل پس از این که در خانه پدر عروس پذیرایی شدند، عروس را به خانه داماد می‌برند.
مراسم خاک‌سپاری
مراسم سوگواری بومیان کیش هم مثل ازدواج آنها ساده است. بعد از این که شخصی فوت می‌کند، بزرگان و فامیل در خانه او جمع می‌شوند و پس از تدفین، مراسم فاتحه‌خوانی و قرائت قرآن به مدت 3 روز برگزار می‌شود و در پایان روز سوم، غذایی را با گوشت و برنج می‌پزند و به عنوان نذری پخش می‌کنند.
مراسم سوگواری درگذشتگان بومی کیش شامل سوم، هفتم، چهلم و سالگرد نمی‌شود و فقط در عید فطر و قربان یاد آنها را با دور هم جمع شدن و فاتحه‌خوانی زنده نگه می‌دارند.
خانه مردم‌شناسی؛ جایی برای شناخت بهتر بومیان کیش
موزه و خانه بومیان کیش در همان محله سفین کیش (شمال غربی جزیره) قرار دارد و اگر قصد دارید با فرهنگ بومیان کیش بیشتر آشنا شوید، حتماً از آن بازدید کنید. در این موزه با بخش‌ها و اسباب و اثاثیه مختلف یک خانه سنتی کیش آشنا می‌شوید و فیلم‌هایی از آداب‌ورسوم کیشوندهای اصیل می‌بینید. همچنین می‌توانید قهوه عربی و خوراکی‌های سنتی خوشمزه میل کنید و با لباس‌های محلی عکس یادگاری بگیرید.
آدرس خانه بومیان کیش: استان هرمزگان، جزیره کیش، محله سفین قدیم
شماره‌تلفن: 07644432844
ساعت کاری: شنبه تا چهارشنبه 10 صبح تا 1 بعد از ظهر، 3:30 بعد از ظهر تا 8 شب، پنج شنبه و جمعه از 4 بعد از ظهر تا 8:30 شب
شرایط زندگی در کیش
اگر بعد از سفر به کیش و خواندن این مقاله تصمیم گرفته‌اید تا کیشوند شوید، بد نیست که مزایا و معایب زندگی در جزیره را برایتان جمع‌بندی کنیم تا بتوانید بهتر تصمیم بگیرید:
مزایا:
- امنیت بالا
- هوای تمیز
- فرصت‌های شغلی و کسب درآمد متنوع
- امکان زندگی در یکی از آرام‌ترین مناطق جهان
- دسترسی به مراکز خرید متعدد با کالاهای خارجی
معایب:
- گرمای شدید در شش‌ماهه اول سال
- شرجی بودن هوا
- هزینه‌های بالای زندگی
جذابیت‌های پنهان فرهنگ بومیان کیش
در این مقاله شما را با فرهنگ، آداب‌ورسوم، نژاد و مذهب بومیان کیش آشنا کردیم و گفتیم که برای آشنایی بیشتر با ساکنان جزیره کیش، می‌توانید به خانه بومیان این جزیره سری بزنید. اگر می‌خواهید از نزدیک با فرهنگ اهالی بومی کیش آشنا شوید، می‌توانید وارد صفحه اجاره ویلا و سوئیت در کیش شوید و یکی از اقامتگاه‌های کیش در بخش سنتی جزیره را رزرو کنید.
سؤالات متداول درباره ساکنان جزیره کیش
نژاد ساکنان بومی کیش چیست؟
نژاد بومیان کیش ترکیبی از نژاد سامی، آفریقایی، نوردیک و دراویدی است.
مهم‌ترین مراسم سنتی بومیان کیش کدام‌اند؟
مراسم زار، عید قربان، گرگاعو و هرس درختان لور از مهم‌ترین مراسم سنتی جزیره محسوب می‌شوند.
کیشوند به چه کسی گفته می‌شود؟
به جز بومیان، هر کسی که بیشتر از شش ماه به‌صورت مداوم در جزیره اقامت داشته باشد، کیشوند محسوب می‌شود.
