سیستان و بلوچستان، دومین استان پهناور ایران، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی منحصربه فردی را در خود جای داده است. با این وجود بسیاری از جاذبه‌های این استان هنوز هم در بین گردشگران خیلی شناخته شده نیست و همین موضوع سبب شده تا سیستان و بلوچستان چندان مقصد پرطرفداری بین مسافران نباشد. اگر چه اخیرا توجه بیشتری از سمت گردشگران به این استان شده اما به طور کل نیاز است تا بیشتر به آن پرداخته شود تا با وجود قابلیت‌هایی که دارد مهجور و غریب نماند. در یکی از مقالات قبلی سفری به بلوچستان از زاهدان تا چابهار داشتیم، حال در این مطلب می‌خواهیم با هم سری به سیستان بزنیم و بخشی از جاذبه‌های گردشگری سیستان را بشناسیم. با سفر به سیستان که آن را بهشت باستان‌شناسان و سرزمین اساطیر می‌نامند، می‌توان در دل تاریخ قدم زد و علاوه بر واقعیت‌های تاریخی قصه‌ها و افسانه‌ها را نیز مرور کرد.
مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان از قدیم تا امروز
شهر سوخته:
شهر سوخته شهری باستانی با قدمت بیش از پنج هزار سال و یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان است. این شهر اسرار آمیز در ۵۶ کیلومتری زابل واقع شده و با وجود سال‌ها تحقیق و پژوهش هنوز هم رازهای زیادی در دل دارد. شهر سوخته که در سال ۹۳ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد، زمانی یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا و بر خلاف امروز شهری سرسبز بوده است. وجود مشاغل و صنایع متنوع در این شهر و شگفتی‌هایی مانند یافتن نخستین چشم مصنوعی، نشانه‌هایی از اولین جراحی مغز دنیا، نخستین انیمیشن جهان و بازی‌ای شبیه به تخته نرد نشان از پیشرفته بودن این شهر در گذشته دارد. این جاذبه تاریخی سالانه گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به خود جذب می‌کند.
قلعه رستم:
در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی زابل در نزدیکی شهر سوخته، یکی دیگر از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان قرار دارد که متاسفانه با وجود اهمیت بسیار چندان توجهی به آن نمی‌شود. قلعه رستم بزرگ‌ترین قلعه دوران اسلامی سیستان است و با این که امروزه بسیاری از قسمت‌های آن ویران شده، هنوز هم بقایای آن عظمتی دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. آن طور که گفته می‌شود این قلعه حدود ۵۰۰ سال پیش خالی از سکنه شده است. همچنین نام این قلعه را به رستم نام آورترین پهلوان سیستان نسبت می‌دهند.
آسبادهای حوض‌دار:
آسبادها که نشانه‌ای از زندگی نظام‌مند ایران در ۲۸۰۰ سال پیش هستند، در منطقه حوض‌دار در فاصله ۷ کیلومتری شهر سوخته قرار دارند. این اثر تاریخی یکی از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری سیستان و بقایای شهری قدیمی است که قدمت آن به دوران ساسانیان برمی‌گردد. ساخت این آسیاب‌های بادی به منظور بهره گیری از نیروی باد، نشان از تمدن غنی و هوش بالای مردم در آن دوران دارد. اگر دوست داشته باشید کویرنوردی کنید، تقریبا با یک ساعت پیاده روی از شهر سوخته به منطقه حوض‌دار می‌رسید.
کوه خواجه:
در میان دریاچه هامون در فاصله تقریبا ۳۰ کیلومتری جنوب غرب شهر زابل، کوه خواجه قد برافراشته است. این کوه که تنها عارضه طبیعی دشت سیستان و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان به حساب می‌آید، در باورها و اعتقادات دین‌های اسلام، مسیحیت و زرتشت قداست ویژه‌ای دارد و بسیار ارزشمند است. آرامگاه خواجه غلطان در بالاترین ارتفاع قله کوه خواجه قرار دارد و همچنین بسیاری از آثار تاریخی از جمله کاخ و معبد کوه خواجه، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل دختر، خانه شیطان و آرامگاه‌های قدیمی در این منطقه مشاهده می‌شوند.
دهانه غلامان:
دهانه غلامان در فاصله حدودا ۴۴ کیلومتری زابل شهری کشف شده از دوران هخامنشیان با معماری خاص و منحصر به فرد است. این منطقه باستان شناختی به لحاظ تاریخی اهمیت فراوانی دارد و در کتیبه‌های هخامنشی، تخت جمشید، بیستون و نقش رستم نام واقعی و قدیمی این شهر را زرک یا زرنکای دانسته‌اند. دهانه غلامان را می‌توان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان دانست.
روستای تاریخی قلعه نو:
روستای قلعه نو یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری سیستان است که نشان می‌دهد سیستان قدمتی بسیار طولانی دارد. این روستا با حدود ۱۲۰۰ سال قدمت در فاصله ۲۶ کیلومتری زابل و ۲ کیلومتری دهانه غلامان قرار گرفته است. قلعه نو تنها روستای این استان است که به طور کامل معماری تمام خانه‌های آن سنتی بوده و منازل از خشت و گل ساخته شده‌اند. در سفر به سیستان حتما از این روستای کمتر شناخته شده اما شگفت انگیز بازدید کنید و در دل تاریخ قدم بزنید.
زیارتگاه بی بی دوست:
زیارتگاه بی بی دوست واقع در ۱۰ کیلومتری شمال شرق زابل یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های این شهر و از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان است. این زیارتگاه نزد اهالی قداست ویژه‌ای دارد و مردم از گذشته تا امروز نذر خود را در این‌جا ادا می‌کنند. همچنین درخت گز کهنسالی کنار مقبره وجود دارد که برخی از افراد بنا به اعتقادات خود برای رسیدن به حاجت و آرزویشان به آن دخیل می‌بندد.
موزه مردم شناسی سیستان:
این موزه یکی از ارزشمندترین جاذبه‌های گردشگری سیستان است که در سال ۱۸۹۸ میلادی به عنوان کنسولگری انگلیس آن را ساخته بودند. سال ۶۸ به گنجینه موقت و نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان زابل تغییر کاربری داد تا این که پس از حدود ۱۸ سال و انجام دادن کارهای مرمت و بازسازی نهایتا در شهریور ۸۵ با نام موزه مردم شناسی سیستان شروع به فعالیت کرد. این موزه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده و آثار کشف شده بسیاری از شهر سوخته و دهانه غلامان در آن نگهداری می‌شود. با بازدید از موزه مردم شناسی سیستان، تا حد قابل قبولی می‌توان با آداب و رسوم و سنت‌های بومی مردم این منطقه آشنا شد.
مجتمع بقیه الله:
مجتمع بقیه الله زابل یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری سیستان است که با وجود موزه تاریخ طبیعی، تنها باغ وحش تحقیقاتی کشور، بوستان و دریاچه مصنوعی، میادین ورزشی، آلاچیق و… فرصت خوبی را برای استفاده مسافران و همچنین اهالی فراهم کرده است. این مجتمع در مجاورت حوضچه‌های طبیعی و آبگیرهای چاه نیمه در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق زابل قرار دارد.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری سیستان می‌توان به بانک ایران و انگلیس، جنگل شیله، منطقه شکار ممنوع مک سرخ، جنگل حفاظت شده شیله، کاروانسرای فرنگی و گمرک بلژیکی‌ها اشاره کرد.
این نکته را بهم بگوییم که اقامت در سیستان ارزان است؛ چه اقامت در هتل و مهمانسراهای آن را انتخاب کنید و چه در اقامتگاه‌های بوم‌گردی بمانید. کمپینگ در طبیعت هم که اگر اهلش باشید از همه ارزان‌تر است، یک بار که وسایل لازم برای کمپ را بخرید تا چند سال راحت و کم خرج سفر می‌کنید.