فهرست مطالب
دو استان گیلان و مازندران جزو محبوب‌ترین استان‌های ایران برای سفرهای نوروزی هستند. در تعطیلات نوروز سیل جمعیت است که به سمت این استان‌ها روانه می‌شود. اما این شلوغی‌ها همان‌طور که می‌تواند معایبی برای این مناطق داشته باشد، با برنامه ریزی درست می‌تواند سبب ایجاد مزایایی نیز بشود. خیلی از ما عادت داریم وقتی به شهری سفر می‌کنیم، چیزی به عنوان سوغات و یادگاری برای خودمان یا عزیزانمان می‌خریم. با این کار هر زمان که چشممان به آن وسیله می‌افتد یادی از سفرمان می‌کنیم و خاطراتش را دوباره مرور می‌کنیم. به نوعی انگار که تکه‌ای از آن منطقه را در اتاق خود داریم. صنایع دستی گیلان و مازندران که بخشی از سوغات این استان‌ها محسوب می‌شوند، بسیار غنی و پربار هستند و نشان از ذوق و هنر مردمان این مناطق دارند.
بسیاری از این محصولات بین دو استان مشترکند و برخی از آن‌ها نیز منحصر به استان گیلان یا مازندران هستند. اگر در ایام نوروز مسافر این استان‌ها باشید و اگر قصد اقامت در گیلان و یا اقامت در مازندران را داشته باشید می‌توانید از نمایشگاه‌های صنایع دستی که در شهرهای مختلف آن‌ها برگزار می‌شود خرید کنید. با این کار هم یادگاری ارزشمندی از سفرتان دارید و هم به رونق اقتصادی و ایجاد شغل در این مناطق کمک کرده‌اید. در ادامه به معرفی تعدادی از معروف‌ترین صنایع دستی گیلان و مازندران می‌پردازیم.
حصیربافی
حصیربافی به عنوان یکی از رایج‌ترین صنایع دستی گیلان و مازندران شناخته می‌شود. الیافی که برای بافت محصولات حصیری از آن‌ها استفاده می‌کنند، اغلب از گیاهان خودرویی که در کنار مرداب‌ها می‌رویند تهیه می‌شوند. اکثر زنان روستایی و کشاورزان زمانی که کار کشاورزی سبک‌تر باشد به ساخت محصولات حصیری مشغول می‌شوند. اگر بگوییم در سفر به مازندران و گیلان به هر سمت که سر بچرخانید انواع محصولات حصیری مانند زیرانداز، ظروف و کلاه‌‌های حصیری را می‌بینید اغراق نکرده‌ایم. این محصولات می‌توانند سوغات و یادگاری ارزشمندی برای عزیزانتان باشند.
سفالگری
صنایع دستی از آن جهت ارزشمند هستند که در آن‌ها روح و ذوق هنرمند سازنده جریان دارد. محصولات سفالی از ارزشمندترین صنایع دستی گیلان و مازندران هستند که با دستان توانمند هنرمندان این مناطق شکل می‌گیرند. وجود خاک رس مرغوب سبب شده تا بسیاری از زنان و مردان این استان‌ها به هنر سفالگری روی آورند و از این طریق کسب درآمد کنند.
عروسک بافی
در بسیاری از شهرها و روستاهای مازندران و گیلان زنانی را می‌بینید که مشغول بافت عروسک‌های زیبا و رنگارنگ هستند. اصلا شهرخیال انگیز و مه اندود ماسوله در گیلان به شهر عروسک‌های رنگی معروف است. این عروسک‌های کاموایی جزو صنایع دستی گیلان و مازندران به حساب می‌آیند و در اکثر بازارهای سنتی این استان‌ها به فروش می‌رسند. دستکش و جوراب‌های بافتنی که اغلب با پشم و ابریشم بافته می‌شوند نیز دیگر دست بافته‌های سنتی مازندران و گیلان هستند.
گلیم بافی و جاجیم بافی
گلیم و جاجیم از زیباترین صنایع دستی گیلان و مازندران هستند. گلیم‌ها و جاجیم‌ها در این دو استان در نقش‌ها و طرح‌های متنوع و با رنگ‌های چشم نواز بافته می‌شوند و نزد گردشگران طرفداران زیادی دارند. در بسیاری از استان‌های ایران گلیم بافی و جاجیم بافی رایج است. اما در این میان استان‌های گیلان و مازندران جایگاه ویژه و قابل توجهی در این صنعت دارند.
چموش دوزی
چموش نوعی پاپوش سنتی از جنس چرم طبیعی و بدون پاشنه است که در برخی از شهرهای گیلان تولید می‌شود. چموش دوزی بیش‌تر در ماسوله رواج دارد. این پاپوش‌های زیبا چند سالی است که جنبه مصرفی خود را از دست داده‌اند و اغلب حالت تزئینی به خود گرفته‌اند. با این حال مسافران بسیاری در سفرشان آن‌ها را به عنوان صنایع دستی گیلان برای یادگاری و هدیه دادن می‌خرند. این کار کمک می‌کند تا هنرهای ارزشمند کشورمان به فراموشی سپرده نشوند.
رشتی دوزی
رشتی دوزی از صنایع دستی استان گیلان و به تعبیری همان قلاب‌دوزی است. رشتی دوزی نوعی رودوزی است که در واقع هنرمند به وسیله نخ‌های ابریشمی رنگارنگ به تزئین پارچه به سه روش ساده، برجسته و معرق می‌پردازد. لباس، روتختی، رومیزی، سجاده، زیرانداز و سایر محصولاتی که با رشتی دوزی تزئین می‌شوند سوغات محبوب مسافران گیلان هستند. این هنر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) کشورمان نیز به ثبت رسیده است.
صنایع چوبی
از زمان گذشته روستاییانی که در مناطق جنگلی سکونت داشتند بسیاری از وسایل خود را با چوب می‌ساختند. شاید این کار زمانی فقط برای رفع نیاز بود اما سال‌هاست به هنر مردمان گیلان و مازندران و صنایع دستی این استان‌ها تبدیل شده است. در سفر به گیلان و مازندران می‌توانید انواع ظروف و محصولات چوبی را به عنوان سوغات بخرید. همچنین منبت کاری که شامل کنده کاری و حکاکی روی چوب است و معرق روی چوب نیز در بعضی از مناطق رواج دارند.
چادرشب بافی
چادرشب‌های رنگارنگ که اغلب در قاسم آباد رودسر بافته می‌شوند از معروف‌ترین صنایع دستی گیلان هستند. از چادرشب‌ها به عنوان رومیزی، روتختی و یا برای کشیدن روی مبل و کوسن استفاده می‌کنند. این نوع پارچه از نخ‌های ابریشمی، پنبه‌ای و پشم تهیه می‌شود و نشانی از فرهنگ و هنر مردمان این دیار است.
موانع و مشکلات بر سر راه صنایع دستی گیلان و مازندران
گسترش صنایع دستی گیلان و مازندران و فروش آن‌ها می‌تواند به ایجاد شغل و رونق اقتصادی این استان‌ها کمک بسیاری کند. این امر نیازمند حمایت بیش‌تر جهت تهیه مواد اولیه، آشنایی گردشگران با صنایع دستی گیلان و مازندران و خرید آن‌ها، توجه به حقوق هنرمندان صنایع دستی، جلوگیری از واردات محصولات چینی و برگزاری نمایشگاه‌های بیش‌تر و اقداماتی از این قبیل است. برای مثال یکی از گردشگرانی که به ماسوله سفر کرده بود می‌گفت در بازار این شهر محصولات چینی هم فروخته می‌شده است. خود این مورد می‌تواند مانعی بر سر راه فروش صنایع دستی اصیل باشد و باید از آن جلوگیری شود.
البته هنرمندان گیلانی و مازندرانی فقط برای تامین معاش نیست که به تولید صنایع دستی می‌پردازند. که اگر چنین بود این مقدار شور و عشق در این محصولات احساس و منعکس نمی‌شد. بنابراین وظیفه همه ماست که با حمایت خود این هنر و شور را زنده نگاه داریم و اجازه ندهیم به فراموشی سپرده شوند.