قشم، جزیره تاریخی خلیج فارس

بافت سنتی قشم، مجموعه ای بی نظیر از زیبایی های نگین خلیج فارس

جزیره قشم بزرگترین جزیره ایران است که جمعیتی در حدود 85 هزار نفر دارد و در شمال غرب تنگه هرمز واقع شده است. جزیره قشم دارای طولی 115 کیلومتری است و مرکز آن نیز در بخش های شرقی جزیره واقع شده است. نزدیکترین شهر به جزیره قشم نیز که جز خاک های کشور به حساب می آید، شهر بندرعباس است. قشم همانطور که از شهرهای جنوبی انتظار دارید، دارای آب و هوایی گرم و مرطوب است و در فصل های گرمی مانند تابستان، آب هوایش قابل تحمل برای هر کسی نیست، مگر جز مردم بومی این منطقه باشید.

اگر تابحال به شهر قشم سفر نکرده اید، باید در وصف جغرافیای آن چنین گفت که دارای حالتی نیم دایره ای است و در بخش های شرقی آن که نزدیک به مرکز شهر قشم نیز هست، می توانید شاهد زیبایی های بافت سنتی این جزیره خوش آب و رنگ باشید. در بخش شرقی جزیره که با بافت سنتی اش زبان زد خاص و عام است، می توانید بناهایی با بافت سنتی و نخلستان هایی انبوه با مناظری طبیعی و بسیار زیبا را شاهد باشید.

معماری سنتی قشم، طراحی هوشمندانه کهن ایران

با توجه به اینکه قشم در منطقه جنوب کشور است و دارای آب و هوایی گرم، مردم این منطقه از دیرباز به فکر طراحی منازل خود به بهترین نحو بوده اند تا در فصل های گرم، به راحتی خود را از گرما خلاص کنند. معماری سنتی قشم به گونه ای است که با شرایط اقلیمی سازگاری بسیار مناسبی داشته باشد و مردم این منطقه نیز همگی استادان کهنه کار در چنین طراحی هستند.

وقتی از فاصله دور به بناهای شهر نگاه کنید، خانه هایی قدیمی را به راحتی می بینید و چیزی که بیشتر از همه توجه شما را جلب می کند، بادگیر های بلند بافت سنتی شهر قشم است. ساخت بادگیر در شهرهای کویری به خصوص شهری مانند یزد، تاریخی دور و دراز دارد و چنین معماری به قشم نیز رسیده است. معماری سنتی قشم، طراحی هوشمندانه کهن ایرانیان است.

قشم دارای زیبایی های بسیار زیادی است و قدم زدن در هر گوشه از شهر آن، و یا سواحل نیلگونش، جاذبه های بسیار زیادی دارد. برای مثال در نزدیکی بافت سنتی شهر قشم، جایی که بناهای مسکونی تمام شده و به ساحل نزدیک می شویم، صخره هایی را خواهید دید که پر از خرچنگ های رنگارنگ دریایی است و از منطقه های دیدنی قشم به حساب می آید. و یا برای مثال می توانیم به جنگل های حرا در قشم اشاره کنیم که  بین بخش شمالی شهر تا بندر خمیر را پوشانده اند و از دیدنی ترین مناطق روی کره زمین اند. با اینکه قشم جاذبه های دیدنی بسیار زیادی دارد، اما این بار قصد داریم تا به بررسی زیبایی های کهن و بافت قدیمی این شهر زیبا بپردازیم.

ساخت مساجد و بقعه های متبرکه از قدیم الایام در ایران رواج داشته است و چنین فرهنگی در قشم نیز از سال های اولیه هجری برقرار بوده است. مسجد های قدیمی در قشم وجود دارد که برخی از آنها عمری به حساب قرن دارند. یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در جزیره قشم مسجدی به نام «شیخ رخ» است که عمری بسیار طولانی داشته و بارها بر اثر وقایع طبیعی مورد آسیب بوده است.

این مسجد در اواخر قرن سوم یکبار بر اثر زلزله ویران شد اما مجددا مورد بازسازی قرار گرفت و مسجد شیخ رخ با گنبدی هشت گوشه در همان محل مجددا ساخته شد. در نزدیکی این مسجد گورستانی تاریخی نیز قرار دارد که حتی با نگاهی سرسری هم می توان به عمر طولانی خفتگان این گروستان پی برد، و جالب تر اینکه این گورستان نیز جز جاذبه های تاریخی و سنتی قشم به حساب می آید.

روستای لافت، میزبان خاص ترین معماری خلیج فارس

اگر قصد دارید که در سفر به جزیره قشم یکی از زیباترین بناهای موجود در کشور، و البته خاص ترین محل اقامتی را ببنید، پیشنهاد می کنیم به سمت روستای تاریخی لافت حرکت کنید. در روستای لافت مجتمع های زیستی وجود دارد که با معماری و طراحی خاص خود، چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کنند. حتی در نگاه اول به این بناها می توانید هوشمندی، ذوق و خلاقیت به کار رفته در ساخت این بناها را مشاهده نمائید که چگونه با استفاده از ابزار و مصالحی بومی، بهترین محل های سکونت برای غلبه بر گرمای سوزان جنوب طراحی شده است.

 اما آنچه که زیبایی بسیار زیادی به روستای لافت داده است، ترکیب معماری ایرانی و عربی در کنار یکدیگر است. تمامی ساختمان های روستای لافت، که به عنوان بهترین نمونه از بافت سنتی قشم هستند، ترکیبی حیرت انگیز از معماری بومی و عربی را به وجود آورده اند و مشابه با آن را در هیچ کجای دنیا نمی توانید پیدا کنید. مهمترین ویژگی تمام خانه های روستای لافت و البته دیگر بناهای سنتی جزیره قشم، این است که همگی دارای حیاط هایی مرکزی و بادگیر هستند.

تمامی خانه های نیز هر ساله با استفاده از همان مصالح بومی مورد بازسازی قرار می گیرند. در معماری تمام این ساختمان ها نیز هدف اصلی غلبه بر گرمای هوا و در صورت وجود، سرمای هوا بوده است. جالب تر اینکه حتی در اولین نگاه هم می توانید متوجه چیدمان و ترکیب خاص فضاهای موجود در این ساختمان و بناهای سنتی در قشم و روستای لافت بشوید.

اگر علاقه به فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم و بناهای سنتی قشم دارید، بهترین مکان برای دیدار را روستای لافت در این جزیره زیبا به شما معرفی می کنیم، هرچند که زیبایی های سنتی بافت قشم تنها به این روستا ختم نمی شود. از دیگر بناها و بافت های سنتی جزیره قشم، باید حتما به آب انبار های لافت نیز اشاره کنیم؛ که یادگارهایی به جا مانده از دوران مادها و هخامنشیان است.

بافت سنتی جزیره قشم، تاریخ کهن ایران زمین در جزایر خلیج فارس

از دیگر بافت های سنتی جزیره قشم که حتما در سفر خود باید از آنها دیدار کنید، می توانیم آرامگاه شاه شهید را نیز نام ببریم. این آرمگاه نیز همانطور که انتظار دارید دارای معماری و طراحی بسیار خاص و شگفت انگیزی است که در بالای تپه باستانی خوربس قرار دارد. همچنین آرامگاه های شیخ شاه عمر و سید حسن بن سید منصور نیز از دیدنی ترین بافت های سنتی قشم هستند.

البته در سفر خود اگر از اسکله باستانی لافت و باسعیدو دیدن نکنید اصلا سفر شما کامل نخواهد شد. این دو اسکله باستانی به دوران ساسانیان تعلق دارند و همچنان نیز مورد استفاده اند. یادگارهایی تاریخی و بسیار ارزشمند که در چندین قرن پیش بنا شده اند و همچنان همانند روز اول پا برجا ایستاده اند.

در بافت سنتی قشم تاریخی هزاران ساله نهفته است و اگر باور نمی کنید، باید پیشنهاد دیدار از خرابه های خوربس را به شما پیشنهاد کنیم. این منطقه که در فاصله 15 کیلومتری مرکز شهر قرار دارد، منطقه ای باستانی و به یادگار مانده از دوران ساسانی است و حتی با قدم زدن در محوطه آن، می توانید حس شکوه و عظمت گذشته اش را دریابید.

سفر ما اما هنوز به انتها نرسیده است و جاذبه های سنتی قشم نیز بی شمارند. جاذبه های تاریخی بافت سنتی جزیره قشم بسیار زیادند و برای آنکه اطلاعات بیشتری در اختیار شما بگذاریم، تنها به ذکر نام آنها اکتفا می کنیم. از دیگر مناطق تاریخی و دیدنی جزیره قشم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• برج تیر انداز
• برج ناقوس
• چاه ترنبک
• خانه زعفرانی
• دژ پرتغالی ها
• دخمه های خوربس
• زیارت خضر و الیاس
• سد ساسانی تل بالا
• سد دم

تمامی موارد ذکر شده از دیدنی ترین بناهای کهن در جزیره قشم هستند. البته در سفر به قشم توصیه می کنیم که حتما از بازار های سنتی جزیره نیز دیدن کنید. بازارهای سنتی قشم علاوه بر آنکه جاذبه های فرهنگی و سوغات های بسیاری دارند، با معماری کهن و سنتی خود، همانند موزه ای زنده تاریخ کهن قشم را به نمایش کشیده اند. با اینکه همه به فکر لذت بردن از جاذبه های تفریحی و جدید قشم هستند، اما بسیاری از جهانگردان برای دیدار از بازار، بافت و بناهای تاریخی و سنتی قشم به این جزیره سرسبز و زیبا سفر می کنند. اگر شما نیز قصد سفر به جزیره قشم را دارید، بهتر است در ماه های بهمن تا انتهای اسفند و یا در فصل پاییز و حوالی آذر به قشم سفر کنید تا با گرمی هوا مواجه نشوید. همچنین حداقل باید برنامه سفری 10 روزه را ترتیب دیده باشید تا فرصت دیدار از تمامی جاذبه های قشم برای شما فراهم باشد. برای اقامت هم می توانید اقدام به رزرو هتل یا اجاره ویلا و سوئیت در قشم نمایید. سایت شب بهترین و متفاوت ترین ویلاها و سوئیت های موجود در قشم را برای اقامت به شما پیشنهاد می دهد.