معرفی باغ نگارستان؛ قتلگاهی که عاقبت‌به‌خیر شد!

شهرهایی مثل شیراز به باغ‌های ایرانی خود شهرت دارند و اگر کسی بخواهد نسخه تمام‌عیار آن‌ها را ببیند، سری به شیراز می‌زند. با این حال در دل پایتخت هم یکی از بهترین و زیباترین باغ‌های ایرانی به نام باغ نگارستان وجود دارد که تلاش‌های افرادی مثل محمود روح‌الامینی باعث شده تا بخش بزرگی از شکوه آن حفظ شود. احتمالاً اهالی پایتخت باور نمی‌کنند که این باغ با هدف لذت بردن از هوای خنک تابستان‌های حومه تهران ساخته شده است!

در این مقاله قرار است باغ موزه نگارستان را کامل و جامع معرفی کنیم، سری به بخش‌های مختلف آن بزنیم و ببینیم که چه زمانی باید از آن بازدید کرد و بهترین روش دسترسی به آن چیست.

برای اجاره روزانه خانه در تهران کلیک کنید

باغ نگارستان کجاست؟

باغ نگارستان چند قرنی می‌شود که یکی از مهم‌ترین بناهای پایتخت است. در حال حاضر این بنای ارزشمند در نزدیکی تعدادی از ساختمان‌های مهم مثل مجلس شورای اسلامی، سازمان برنامه‌وبودجه، وزارت فرهنگ و موزه هنرهای ملی قرار دارد. از نظر جغرافیایی هم این باغ در شمال میدان بهارستان تهران واقع شده است.

این باغ البته دیگر کاربری سیاسی ندارد و امروزه به محلی مناسب برای تفریح با خانواده، قرارهای آخر هفته، ملاقات با دوستان و عکاسی تبدیل شده است و در فصل‌های بهار و پاییز زیبایی بی‌نظیری دارد. همچنین نقاشی‌ها و آثار تجسمی موجود در آن که مربوط به دوره‌های تاریخی مختلف است، دوستداران فرهنگ و هنر ایران را به خود جذب می‌کند. اصولاً نام نگارستان هم از یکی از تالارهای پر از نقاشی این باغ آمده است.

باغ نگارستان هم مثل باغ ایرانی تهران و سایر باغ‌های هم رده خود، یک عمارت کلاه‌فرنگی در مرکز دارد که خود به 2 عمارت دلگشا و تالار قلمدان تقسیم می‌شود. همچنین چند اتاق با پنجره‌های چوبی و 2 تالار بزرگ هم در مجاورت عمارت کلاه‌فرنگی این باغ دیده می شوند. این عمارت در کل 64 اتاق، 4 تالار و یک کتابخانه با 4 سالن دارد و مجموع زیربنای آن به 600 متر مربع می‌رسد. زیربنای کلی باغ هم 11.469 متر مربع است.

باغ موزه نگارستان در حال حاضر در تملک دانشگاه تهران است و پژوهشکده فرهنگ و هنر این دانشگاه در ساختمان شمالی نگارستان فعالیت می‌کند.

آدرس و تلفن باغ نگارستان

همان‌طور که گفتیم، این باغ در شمال میدان بهارستان قرار دارد و از نظر تقسیم‌بندی شهری، در منطقه 12 شهرداری تهران قرار می‌گیرد. برای دسترسی به آن باغ، می‌توانید از آدرس زیر استفاده کنید:

آدرس باغ نگارستان: استان تهران، تهران، میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع

شماره تلفن باغ نگارستان برای بازدیدهای گروهی: ۳۳۱۱۹۰۹۸-021

شماره تلفن اطلاعات موزه: ٣٣١١۹۵۸۶-021

تاریخچه باغ نگارستان

کلنگ احداث باغ نگارستان در سال 1222 هجری قمری و به دستور فتحعلی‌شاه قاجار به زمین خورد. هدف از ساخت این باغ، برپایی یک مرکز حکومتی ییلاقی در خارج از دارالخلافه بود. این باغ اهمیت سیاسی خود را کم و بیش در دوران قاجار حفظ کرد و در سال 1285 و پس از اجرا شدن طرح گسترش تهران به دستور ناصرالدین شاه، در داخل محدوده شهر تهران قرار گرفت.

در ادامه سیر تغییر و تحولات باغ نگارستان را می‌خوانید:

• در سال 1304، این باغ به وزارت عدلیه ناصرالدین شاه تبدیل شد.
• اولین مدرسه نقاشی ایران یا همان مدرسه صنایع مستظرفه در این باغ و با همت کمال‌الملک تأسیس شد. محل اصلی این مدرسه، تالار حوض‌خانه در جنوب باغ بود که هم اکنون تبدیل به موزه هنرهای ملی شده است.
• در زمان احمدشاه قاجار، این باغ به وزارت صنایع مستظرفه واگذار شد.
• در دوران پهلوی اول، بخش جنوبی باغ با یک دیوار جدا شد و در اختیار وزارت فرهنگ قرار گرفت. بخش شمالی هم به دانشسرای عالی یا همان دانشگاه تربیت‌معلم فعلی تبدیل شد. تالار محمود روح‌الامینی، کتابخانه و تعدادی از اتاق‌های فعلی عمارت باغ، یادگار آن دوران است.
• در دوران پهلوی دوم، باغ نگارستان ابتدا به مؤسسه دهخدا، مؤسسه جغرافیا، مؤسسه زبان‌های خارجی و محل برگزاری دروس عمومی دانشگاه تهران اختصاص داده شد؛ اما در سال 1337 به مؤسسه تحقیقات علوم اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی تبدیل شد.
• در سال 1377 پژوهشکده فرهنگ و هنردانشگاه تهران در این باغ مستقر شد.
• در سال 1392، باغ موزه نگارستان متولد شد و این باغ به عنوان یکی از موزه‌های دانشگاهی کشور، در تملک دانشگاه تهران قرار گرفت.

بخوانید از: پاییزگردی عاشقانه در باغ فردوس تهران، یادگار قاجارها

بهترین زمان بازدید از باغ موزه نگارستان

اگر می‌خواهید این باغ را در اوج زیبایی خود ببینید و از سرسبزی درختان، شکوفه کردن گل‌ها و هوای خوش آن لذت ببرید، فصل بهار و به‌ویژه ماه‌های فروردین و اردیبهشت را برای بازدید از آن انتخاب کنید. البته این باغ در فصل پاییز هم دلبری‌های خاص خود را دارد و تماشای آن با زمین فرش شده از برگ‌های زرد و نارنجی، دل هر کسی را می‌برد. نشستن در کافه روحی و صرف یک نوشیدنی گرم هم لذت بازدید از این باغ در پاییز را دوچندان می‌کند.

دسترسی به باغ نگارستان با مترو، اتوبوس و خودروی شخصی

این باغ تقریباً در مرکز شهر تهران واقع شده و به همین دلیل دسترسی به آن بسیار راحت است. در ادامه به روش‌های مختلف دسترسی به آن می‌پردازیم:

دسترسی با مترو

بر اساس نقشه مترو تهران، برای دسترسی به این باغ، باید از خط 2 مترو استفاده کنید و در ایستگاه بهارستان پیاده شوید. از این ایستگاه تا باغ، پیاده 5 دقیقه راه است.

دسترسی با اتوبوس

سرراست‌ترین مسیر دسترسی به این باغ با اتوبوس این است که خودتان را به خیابان انقلاب تهران برسانید و از آن جا سوار بی‌آرتی‌های تهرانپارس-آزادی شوید. ایستگاه پل چوبی نزدیک‌ترین ایستگاه بی‌آرتی به باغ نگارستان است. بعد از پیاده شدن در این ایستگاه، باید وارد خیابان ابن سینا (در امتداد پل چوبی) شوید و بعد داخل خیابان دانشسرا بپیچید.

دسترسی با خودروی شخصی

برای مسیر دسترسی به این باغ با خودروی شخصی، باید وارد خیابان جمهوری شوید و بعد تا میدان بهارستان برانید. بعد میدان را دور بزنید و در شمال میدان، وارد خیابان صفی علی‌شاه شوید. بعد از ورود به این خیابان، کمی بالاتر داخل خیابان کمال‌الملک بپیچید و از آنجا وارد خیابان دانشسرا شوید. با توجه به این که ممکن است در نزدیکی باغ جای پارک پیدا نشود، پیشنهاد می‌کنیم خودروی خود را در همان خیابان کمال‌الملک یا دانشسرا پارک کنید.

بخوانید از: چرا باید از عمارت مسعودیه دیدن کنیم؟

ورودی باغ نگارستان چقدر است؟

بر اساس اعلام سایت رسمی مجموعه (negarestan.ut.ac.ir)، قیمت بلیط باغ نگارستان در سال 1403 برای بازدیدکنندگان عادی 30 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 200 هزار تومان است.

ساعت بازدید باغ نگارستان

ساعت کاری بخش‌های مختلف باغ به شرح زیر است:

• ساعت کاری موزه‌ها: 9 صبح تا 5 عصر
• ساعت بازدید از محوطه باغ: 9 صبح تا 6 عصر

ساختمان‌های باغ نگارستان

باغ نگارستان در دوران اوج خود 43.200 متر مربع وسعت داشته و شامل بناهایی مثل عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و چند حوضخانه بود. تالار سلام در شمال این باغ قرار داشت و از آن برای مراسم رسمی و پذیرایی از مهمان استفاده می‌شد. در بخش شمال غربی باغ هم حمامی بزرگ با دیوارهای مرمر وجود داشته که به آن حمام سرسره می‌گفتند. یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی باغ، در همین حمام رخ داده است.

آنچه اکنون از باغ نگارستان قدیم باقی مانده، همان ساختمان دانشسرای عالی دوران پهلوی است.

بخوانید از: باغ گیاه شناسی ملی ایران، یک طبیعت گردی ناب در غرب تهران

وقایع مهم باغ نگارستان

این باغ تعدادی واقع تاریخی مهم و تأثیرگذار را به چشم دیده است. محمدشاه قاجار در این باغ و روی تخت‌طاووس مشهور قاجاری تاج‌گذاری کرد. بعدها، محمدشاه دستور داد تا وزیرش قائم‌مقام فراهانی را به مدت 6 روز در همین باغ زندانی و بعد در حمام سرسره به قتل برسانند. این قتل در ماه صفر سال 1251 قمری به تحریک انگلیسی‌ها و به دنبال مخالفت قائم‌مقام با نفوذ آن‌ها در حکومت ایران رخ داد.

این باغ در سال 1371 تا مرز تخریب کامل پیش رفت؛ اما بعد از این که محمود روح‌الامینی (استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران) در روزنامه اطلاعات مقاله‌ای نوشت و به این کار اعتراض کرد، جلوی تخریب آن گرفته شد.

بخوانید از: صفر تا 100 تهرانگردی در سفر به تهران 

مجموعه‌های باغ نگارستان

بازدید از این باغ موزه و عکس گرفتن در مناظر زیبا و تماشای آثار هنری گالری‌های آن می‌تواند یک روز از وقت شما را به خود اختصاص بدهد. در هر کدام از اتاق‌ها و بخش‌های دانشسرای عالی سابق، یک موزه برپا است و اگر می‌خواهید هنگام بازدید از آن‌ها چیزی را از قلم نیندازید و دیدن اثر هنری ارزشمندی را از دست ندهید، حتماً ادامه این بخش را بخوانید تا با محبوب‌ترین موزه‌های باغ نگارستان آشنا شوید.

مجموعه آثار جهانگیر ارجمند

دلیل این که مجموعه آثار استاد جهانگیر ارجمند در صدر این فهرست قرار دارد، به ذوق و قریحه استثنایی استاد و جزئی‌نگری او برمی‌گردد که تحسین هر بازدیدکننده‌ای را برمی‌انگیزد؛ به‌نحوی‌که اگر تصاویر باغ موزه نگارستان را در گوگل‌مپ ببینید، بیشتر عکس‌های کاربران به این گالری مربوط می‌شود.

البته شگفتی‌های آثار جهانگیر ارجمند اینجا تمام نمی‌شود و اگر بدانید که او یک مجسمه‌ساز خودآموخته بوده و تمامی مجسمه‌های خود را با استفاده از جوراب زنانه و یونولیت درست کرده، بیشتر شگفت‌زده می‌شوید. قضیه وقتی که مجسمه‌های مشاهیر ساخته دست استاد را ببینید، جالب‌تر هم می‌شود؛ چون این مجسمه‌ها با وجود داشتن مواد اولیه ساده و کم‌ارزش، شباهت زیادی به واقعیت دارند.

مجموعه‌هایی که محمود ارجمند از مشاغل سنتی ایران و زندگی روزمره مردم کوچه و بازار درست کرده هم از نظر جزئیات و هم حالات دست‌ها و چهره‌ها، بی‌نظیر است.

بخوانید از: معرفی باغ کتاب تهران؛ میعادگاه کتاب‌خوان‌های تهرانی کجاست؟ 

اتاق کاشی‌ها

در این بخش بازمانده‌های دوران شکوه نگارستان به نمایش گذاشته شده است؛ یعنی کاشی‌هایی که از تخریب بناهای قدیمی این باغ به یادگار مانده است. این کاشی‌ها به قرن 13 و 14 هجری قمری مربوط می‌شوند که در ازاره‌ها و سردرها قرار داشته‌اند. اکثر آن‌ها با تکنیک نقاشی زیر لعاب تزیین شده‌اند و مثل کاشی‌های بسیاری از بناهای قاجاری، رنگارنگ و پر از نقش‌ونگار هستند.

موزه کمال‌الملک

با توجه به این که کمال‌الملک بنیان‌گذار یکی از اولین مدارس هنری در نگارستان بوده، دورازذهن نیست که بخشی از این باغ موزه به آثار او و شاگردان مدرسه صنایع مستظرفه اختصاص داده شود. در راهروهای این باغ موزه می‌توانید آثار محمد غفاری (کمال‌الملک) و برخی از شاگردان به نام او مثل ابوالحسن صدیقی، اسماعیل آشتیانی، حسنعلی وزیری، اسکندر مستغنی و … را ببینید.

دیوارنگاره صف سلام فتحعلی‌شاه

یکی از باارزش‌ترین آثاری که در این موزه به نمایش درآمده، دیوارنگاره صف سلام فتحعلی‌شاه قاجار است. این دیوارنگاره به دستور فتحعلی‌شاه و روی دیوار عمارتی کشیده شده بود که به دستور شاه آن را در مجاورت حرم حضرت معصومه در قم ساخته بودند. این عمارت وقفی بود و شاه و مهمانان مخصوص او می‌توانستند هنگام عزیمت به قم و زیارت، در آن اقامت کنند. این دیوارنگاره چهره فتحعلی‌شاه و بیش از 100 شاهزاده قاجاری را نشان می‌دهد.

سرنوشت این نقاشی ارزشمند کمی پر فراز و نشیب است و سالم ماندن آن تا امروز جای تعجب دارد؛ چون در سال 1338 و در جریان احداث مسجد اعظم قم، به مقبره شاه سلیمان صفوی منتقل می‌شود و بعد از اینکه خاندان پهلوی از این مقبره بازدید می‌کنند، دستور می‌دهند آن را به مجلس شورای ملی ببرند و آنجا دپو کنند.

این دیوارنگاره در دهه 80 به کاخ گلستان و بعد باغ نگارستان منتقل می‌شود.

مجموعه عکس‌های محمد روح‌الامینی

همان‌طور که در تاریخچه این بنا گفتیم، استاد محمود روح‌الامینی تلاش‌های زیادی برای حفظ آن انجام داد و به همین دلیل نام او را روی اتاق کنفرانس و یکی از موزه‌های مستقر در نگارستان قرار داده‌اند.

استاد روح‌الامینی مردم‌شناس برجسته‌ای هم بود و در طول حیات خود تصاویر زیادی از زندگی روزمره مردم روستایی ثبت کرد. تعدادی از این عکس‌ها که مربوط به کشت و برداشت گندم در کرمان می‌شود، در سال 1390 توسط همسر ایشان به موزه نگارستان اهدا شد.

موزه ملک‌الشعرای بهار

در این مجموعه عکس‌ها، دست‌نوشته‌ها و کتاب‌های ملک‌الشعرای بهار نگهداری می‌شوند. اسناد و دست‌نوشته‌های این موزه، توسط فرزند این شاعر بزرگ یعنی خانم چهرزاد بهار اهدا شده‌اند. آثار موزه ملک‌الشعرای بهار به دوران جوانی و میان‌سالی این شاعر بزرگ مربوط می‌شود.

مجموعه نقاشی‌های علی اسفرجانی

علی اسفرجانی یکی از برجسته‌ترین نقاشان معاصر بود که در زمینه نقاشی مینیاتور، معرق چرم و تذهیب تخصص داشت. مجموعه‌ای از نقاشی‌ها و آثار معرق چرم این استاد به وصیت او در سال 1386 به نگارستان اهدا شدند و شما می‌توانید در یکی از تالارهای موزه نگارستان از آن بازدید کنید.

مجموعه آثار منیر فرمانفرمائیان

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان هم یکی از هنرمندان برجسته معاصر است و به دلیل آثار هنری مدرن خود شناخته می‌شود. آثار او ترکیبی از هنرهای سنتی ایرانی مثل آینه‌کاری و خاتم‌کاری، اشکال هندسی معماری اسلامی و نقاشی پشت شیشه است. آثار او تاکنون در بسیاری از کشورهای اروپایی، خاورمیانه و آمریکا به نمایش درآمده و 51 عدد از آن‌ها توسط خود هنرمند به باغ نگارستان اهدا شده‌اند.

بخوانید از: موزه بانک ملی ایران، جواهری فرهنگی در قلب تاریخ 

فرش‌ها و قلم‌زنی‌های نقره اهدایی غلامعلی ملول

غلامعلی ملول نویسنده و فیلسوف معاصر است که علاقه زیادی به هنرهای سنتی ایران دارد. عشق او به این هنرها باعث شد که 2 کلکسیون ارزشمند خود را به موزه نگارستان اهدا کند. یکی از این کلکسیون‌ها، شامل 125 قطعه قلم زنی اصفهان است که روی ظروف نقره، مفرغ و مس انجام شده است و وزن آن‌ها به 80 کیلوگرم می‌رسد.

مجموعه دوم، شامل 13 تخته فرش نفیس ایرانی است که از شهرهای اراک، کرمان، اصفهان و کاشان جمع آوری شده‌اند.

مجموعه نقاشی‌های فتح‌الله عباد

فتح‌الله عباد نقاش معاصر و استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که 30 تابلوی نفیس از آثار او در موزه گلستان به نمایش درآمده است و شامل تعدادی از بهترین نقاشی‌های پرتره معاصر می‌شود. خواهرزاده استاد این آثار را برای حفظ و مرمت به این موزه اهدا کرده است.

آیا امکان بازدید مجازی از باغ نگارستان وجود دارد؟

اگر فرصت و شرایط بازدید از باغ نگارستان را ندارید، می‌توانید به صفحه آقای میلاد موسوی (@meeladmousavi) در یوتیوب مراجعه کنید. در این صفحه تعدادی ویدئوی 360 درجه از دیدنی‌های شهرهای مختلف به نمایش گذاشته شده و با تماشای آن‌ها می‌توانید یک ایرانگردی مجازی داشته باشید.

رستوران و کافه روحی باغ نگارستان

یکی از جذابیت‌های باغ نگارستان، رستوران و کافه آن است که به شما امکان صرف غذا و نوشیدنی در یکی از ساختمان‌های تاریخی این بنا را می‌دهد. این رستوران و کافه یکی از شعبات رستوران روحی است که به دلیل کیفیت بالای خود شهرت دارد. در رستوران و کافه روحی باغ می‌توانید انواع قهوه و نوشیدنی‌ها و غذاهای سنتی ایرانی را میل کنید.

• ساعت کاری رستوران روحی: 12 ظهر تا 5 عصر
• ساعت کاری کافه: شنبه تا چهارشنبه از 12 ظهر تا 9 شب، پنج شنبه و جمعه از 9 صبح تا 9 شب

باغ نگارستان؛ فرصت تنفس هوای تازه در مرکز پایتخت!

در این مقاله باغ نگارستان تهران را معرفی کردیم و به معرفی بخش‌های مختلف، تاریخچه، مسیر دسترسی و بهترین زمان بازدید از آن پرداختیم. با بازدید از این باغ علاوه بر سرگرم شدن و کسب آگاهی در مورد هنر معاصر کشور، فرصت تنفس هوای تازه در مرکز پایتخت را هم خواهید داشت.

اگر می‌خواهید برای بازدید از این باغ راهی تهران شوید و دغدغه اقامتگاه دارید، می‌توانید وارد صفحه اجاره ویلا و سوئیت در تهران شوید که انواع اقامتگاه‌های پایتخت با بازه قیمتی متنوع در آن وجود دارد.

سؤالات متداول درباره باغ نگارستان

باغ نگارستان کجاست؟

تهران، میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع

دسترسی به باغ نگارستان با مترو چگونه است؟

برای دسترسی به این باغ با مترو، باید سوار خط 2 متروی تهران شده و در ایستگاه بهارستان پیاده شوید.

ساعت کاری باغ نگارستان چگونه است؟

برای بازدید از موزه نگارستان از 9 صبح تا 5 عصر و برای گشت زدن در باغ آن از 9 صبح تا 6 عصر فرصت دارید.