بهترین زمان گلاب گیری کاشان چه تاریخی است؟

تاریخچه گلاب گیری

گل محمدی از قدیم یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی کشورمان بوده است. گلاب کاشان یا گلاب تولیدی ایران یکی از محصولات مهم صادراتی کشور نیز محسوب می‌گردد. در گذشته‌های دور از طریق راه ابریشم گلاب ایران به کشورهایی همچون هند و چین صادر می‌شده است. تولید گلاب ایرانی قدمتی طولانی دارد و با روش‌های بسیار متفاوتی نسبت به امروز تولید می‌شده است. اما امروزه با روش‌های پیشرفته‌تر طی فرآِیندی سریع‌تر گلاب تولید می‌شود.

مراسم گلاب گیری کاشان با آئین خاص و منحصربه فردی انجام می‌شود و امروزه این مراسم در کاشان به خوبی و با حضور مسافران و گردشگران زیادی انجام می‌‎شود. در حال حاضر بیش از 2000 هکتار زمین در کاشان و اطراف کاشان زیر کشت گل محمدی هستند و خانواده‌های زیادی از این طریق درآمد دارند. جالب است بدانید در سال 1389 آیین گلاب گیری کاشان در فهرست میراث معنوی ایران به ثبت رسیده است.

بهترین زمان و فصل گلاب گیری کاشان

بهترین زمان برای سفر به کاشان و شرکت در مراسم گلاب گیری اردیبهشت ماه است. از اوایل اردبیهشت تا اواسط خرداد برداشت گل سرخ یا گل محمدی انجام می‌شود و در این 2 ماه آیین گلاب گیری در شهرهای مختلف کاشان انجام می‌شود. به نسبت آب و هوای سرد تر یا گرم تر هر شهر برداشت گل سرخ متفاوت است. به عنوان مثال در شهر برزک برداشت گل سرخ دیر تر از باقی شهرها انجام می‌شود و در شهرهای قمصر و کاشان از نیمه‌های اردیبهشت برداشت انجام می‌شود.

جالب است بدانید که در ساعات اولیه روز و قبل از تابش مستقیم آفتاب بهترین زمان برداشت گل محمدی است. در این زمان گل ها کیفیت بالاتری دارند و خروجی گلاب بهتری نسبت به گل‌‎های پژمرده دارند.

جهت اجاره سوئیت در کاشان کلیک کنید.

روستاهای مناسب گلاب گیری در کاشان کدامند؟

کاشان و دیگر شهرهای اطراف کاشان محل پرورش گل محمدی هستند و مزارعی که در ارتفاعات قرار گرفته به نسبت دیگر مناطق گلاب بهتر و باکیفیت‌تری ارائه می‌دهند. شهرهای کاشان، قمصر، نیاسر و مشهد اردهال را می‌توان مهم‌ترین شهرهای گلاب گیری کاشان معرفی کرد و البته قمصر گلاب مرغوب‌تری نسبت به سایر شهرها دارد. همچنین آیین گلاب گیری در قمصر بسیار باشکوه‌تر اجرا می‌شود و گردشگران زیادی از اردیبهشت تا خرداد به این شهر سفر می‌کنند.

گلاب گیری در نیاسر به چه صورت است؟

یکی از شهرهای تاریخی و گردشگری کاشان، روستای خوش آب و هوای نیاسر است. این روستا در فاصله 35 کیلومتری کاشان قرار گرفته است و همچون قمصر گلاب مرغوب و با کیفیتی دارد. در نیاسر علاوه بر گلاب که از گل‌های معطر و خوشبوی گل محمدی گرفته می‌شود، گیاهان دارویی و عصاره‌های دیگری نیز تولید می‌شود. همچنین نیاسر آبشار بسیار معروفی دارد که هر سال گردشگران زیادی برای بازدید از این منطقه و آبشار به نیاسر سفر می‌کنند.

گلاب گیری در قمصر به چه صورت است؟

همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم گلاب قمصر یکی از معروف‌ترین و مرغوب‌ترین گلاب‌های کاشان است. گلاب قمصر همان گلابی است که هر سال کعبه و دیگر مکان‌های مذهبی را با آن شستشو می‌دهند. عطر و طعم این گلاب بسیار منحصر به فرد و اغوا کننده است و همین موضوع باعث محبوبیت و تمایز گلاب قمصر شده است. این شهر زیبا پر از باغ‌ها و مزارع گل محمدی است و در جهان به نام شهر گلاب شناخته می‌شود. در فصل گلاب گیری مردمان زیادی در حیاط خانه‌ها و کارگاه‌ها مشغول گلاب گیری هستند و از این طریق کسب درآمد می‌کنند.

آیین مراسم گلاب گیری کاشان

آیین گلاب گیری کاشان به عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی و معنوی ایران به ثبت رسیده است. در ماه‌های اردیبهشت و خرداد در همه جای شهر بوی گل محمدی پیچیده است و در هر خانه و کارگاهی مردم مشغول گلاب گیری هستند. در خود کاشان و تمام روستاهای اطراف کاشان روش سنتی گلاب گیری همچنان پابرجاست و با جشن و پایکوبی همراه است. این صنعت در گذشته به روش‌های بسیار سنتی انجام می‌شده اما در حال حاضر به روش کاملا مدرن و صنعتی این کار انجام می‌شود.

انواع گلاب کاشان

گلاب‌های تولید شده در کاشان انواع و مصارف بسیار مختلفی دارد. هر چه نسبت گل سرخ یا گل محمدی به آب در این فرآیند بیشتر باشد، گلاب تولید شده کیفیت بسیار بالاتری خواهد داشت. همان‌طور که می‌دانید گلاب به جر مصرف خوراکی، مصرف دارویی نیز دارد و کاربرد هر یک متفاوت است. گلاب سینگین یا دو آتشه از غلظت و کیفیت بالاتری بهره می‌برد و از آن به عنوان گلاب ممتاز یاد می‌شود.

گلاب دیگری به نام گلاب سبک نام دارد که در مصارف خانگی و غذا استفاده می‌شود. حجم گل محمدی در فرآیند گلاب گیری سنگین و سبک متفاوت است. باید در نظر داشت به جز انواع مختلف گلاب که در این مقاله اشاره کردیم، فرآورده‌های دیگری نیز در مصارف خانگی یا دارویی از گل محمدی استفاده می‌شود. همچون عنبر گل سرخ که در دیگ مسی باقی می‌ماند و برای دردهای عضله‌ای به کار می‌رود یا گلبرگ خشک، روغن و شربت گل که در آشپزی و مصارف خانگی از آن استفاده می‌شود.

وسايل مورد نياز گلاب‌گيری کاشان

صنعت گلاب گیری به نحوی است که کیفیت گلاب به مقدار گل سرخ یا گل محمدی مربوط است و دیگر بخش به نوع گلاب گیری مرتبط می‌شود. هرچه این کار به شکل بهتری صورت پذیرد گلاب مرغوب‌تری به دست می‌آید. در ادامه این مقاله وسایل مورد نیاز گلاب گیری کاشان را با هم بررسی می‌کنیم.

بخوانید از دیگر جاهای دیدنی نطنز کاشان

ديگ مخصوص گلاب گیری

از وسايل ضروري گلاب‌گيری است كه از جنس مس يا آلومينيوم است. ديگ‌ها در اندازه‌های مختلف از جمله 30، 40 و 50 كيلويی هستند. يعني يک ديگ 30 كيلويی ظرفيت 30 كيلو گل دارد. اين ديگ‌ها ساخت مسگرهای كاشان هستند. به طور معمول، هر گلاب گير 2 تا 6 ديگ بزرگ در اختيار دارد. ديگ‌ها را در گوشه‌ای از حياط منزل يا در كارگاهی كه در حاشيه كوچه و خيابان بر پا شده، بر روي اجاق‌های گلی نصب مي‌كنند.

پارچ يا قرابه مخصوص

ظرف مسی استوانه‌ای با دهانه‌ای تنگ است كه در پی عمل تقطير، گلاب در آن ريخته می‌شود. اين قرابه‌ها را نيز مسگران كاشان می‌ساختند كه اكنون در صورت تقاضا آن‌ها را می‌سازند. نحوه استفاده از پارچ بدين صورت است که، در مقابل ديگ‌های كه بر روی اجاق نهاده شده، چاله‌ای دراز و باريک حفر می‌كنند و در مقابل هر ديگ يکی از قرابه‌ها را در چاله می‌گذارند.

طوری كه دهانه پارچ بالاتر از سطح زمين قرار گيرد. هنگام گلاب‌گيری چاله را از آب پر می‌كنند و براي آنكه آب چال بر اثر بخاری كه وارد قرابه می‌شود گرم نشود، آب را در چاله به جريان می‌اندازند. چون اگر آب گرم شود عمل تقطير انجام نمی‌گيرد. به همين علت اجاق و ديگ‌ها را اغلب در كنار جوی‌های آب و يا در مسير آب رونده نصب می‌كنند و برخی از افراد كه از آب رونده و يا جوی آب به دور هستند آب چاله را به وسيله آب لوله به جريان می‌اندازند.

وقتی چاله از آب پر شود، قرابه‌ها در عمق چاله ثابت نمی‌مانند. برای نگه داشتن قرابه، دو ميله آهنی را در دوطرف دهانه قرابه به حلقه فلزی كه در طرفين چال كوبيده شده، فرو می‌كنند. اين دو ميله مانع بالا آمدن قرابه از آب می‌شود. در گذشته به جای اين ميله‌ها از تخته‌های چوبی يا نردبان استفاده می‌كرده‌اند. بدين صورت كه دهانه پارچ را از بين دو تخته يا پلكان نردبان قرار داده با چند تخته سنگ تخته يا نردبان را ثابت می‌كردند. در گذشته از پارچ‌های کوچک‌تر با ظرفيت تقريبي 9 ليتر استفاده می‌کردند که اصطلاحا پارچ عطری می‌گفته‌اند. پارچ‌های امروزی 30 تا 40 ليتر ظرفيت دارد.

نی مخصوص گلاب گیری

يک جفت لوله آلومينيومی است كه، به طور موازی در فاصله 5 سانتي‌متری توسط چند دستک در كنار هم قرار می‌گيرند. اين جفت لوله از وسط در قالب يک زاويه 45 درجه تا خورده است.

طوری كه يک طرف آن به صورت مورب از ديگ به سمت بالا جهت می‌يابد و در طرف ديگر از بالا به طور عمود به دهانه پارچ وصل می‌شود. علت اينكه نی‌ها را به اين صورت ساخته‌اند، اين است كه مسير حركت بخار از ديگ به قرابه طولانی شود تا بخار زودتر سرد شود و همچنين موقعی كه ديگ می‌جوشد تقريبا تا يک متری آب در نی بالا می‌آيد كه چون به صورت مورب به بالا جهت دارد، آب بيش از اين نمی‌تواند از نی بالا برود.

در گذشته، جنس نی از چوب خيزران كه در اراضی نی‌زار حواشی جوی و بركه‌های آب می‌رويد، بوده است. خميدگی و به تعبيری زاويه 45 درجه نی قديمی، مشابه نی آلومينيومی امروزی است با اين تفاوت که درزهای اتصال خميدگی را با پارچه‌ای آغشته به خمير گندم می‌گرفتند تا بخار از درزها خارج نشود؛ این چنین گلاب درجه یک در کاشان تولید می شود.

درپوش ديگ

ظرف مسی گود داری با تسمه تنگ و دهانه گشادی است، كه با آن در ديگ را می‌بندند. اين درپوش به وسيله پيچ و مهره بر روی دهانه ديگ محكم می‌شود. برای اين كار، درپوش را روی دهانه می‌گذارند و محور آهنی ضخيمی كه دو انتهای آن قلاب مانند و در وسط آن ميله‌ای در قالب پيچ و مهره پايين و بالا می‌رود، روی آن می‌گذارند و به دو سر محور زنجيری می‌اندازند كه سر ديگر اين زنجيرها به طرفين حلقه آهنی كه در زير لبه دهانه ديگ نصب شده، وصل هستند.

پيچ يا ميله محور را می‌چرخانند. در نتيجه سر پيچ كه تخت و صاف است روی درپوش فشار می‌آورد و بر اثر كشش زنجير طرفين، درپوش كاملا جفت و بسته می‌شود. معدود از افراد برای بستن در ديگ چند تخته سنگ سنگين را روی درپوش می‌گذارند كه در گذشته عموما از اين طريق استفاده می‌كرده‌اند.

در گذشته، جنس درپوش از سفال شبيه به تقار بوده كه آن را روی دهانه قرار داده، دور تا دور آن را با خمير محكم می‌كردند، تا بخار از ريخته‌های آن خارج نشود. به هر حال رابط بين ديگ و قرابه، نی است كه انتهای قسمت مورب آن به دو سوراخ روی بدنه درپوش وصل می‌شود و انتهای قسمت عمودی آن از ميان گلوله‌ای از پارچه به نام گووه Gove كه دهانه قرابه با آن بسته می‌شود، به داخل قرابه راه می‌يابد.

در يک ديگ 30 كيلويی، 30 كيلو گل و 40 كيلو آب می‌ريزند و به ترتيبی كه گفته شد، در آن را می‌بندند و اجاق زير آن را روشن می‌كنند. از اين مقدار گل يک قرابه گلاب در طول 4 ساعت حاصل می‌شود.

شيشه مخصوص گلاب

بهترين وسيله نگهداری گلاب، ظروف شيشه‌ای است. شيشه‌ها در اندازه‌های مختلف بوده که ظرفيت آن‌ها از 200 گرم تا 3 کيلوگرم متفاوت بوده است. شيشه کپ، کتابي، نيزه‌ای يا فوتی از اين جمله‌اند. ناگفته نماند که قمصر به لحاظ اين که مرکز اصلی گلاب‌گيری بوده، داراي کارخانه شيشه‌سازی بوده است.

کلام آخر در گلاب گیری کاشان

با شروع اردیبهشت فصل گلاب گیری کاشان شروع می‌شود و شهر بوی تازگی و شور و نشاط می‌گیرد. در این ایام عطر گل و گلاب در تمام کوچه‌ها و باغ‌های شهر پیچیده می‌شود و گردشگران زیادی از سرتاسر ایران برای لمس تجربه جدید به کاشان سفر می‌کنند. مردم مهمان نواز کاشان علاوه بر سخت کوشی قلب بسیار مهربانی دارند و میزبان خوبی هستند برای گردشگرانی که به این شهر زیبا و خوش عطر سفر می‌کنند.

اگر برای دیدن مراسم گلاب گیری به کاشان سفر کردید حتما برای اجاره بوم‌گردی در کاشان به سایت شب سر بزنید. و برای تجربه هیجان انگیز و لذت بخش از سفر، اقدام به رزرو برای اجاره ویلا مورد نظر خود نمایید.

 

سوالات متداول:

بهترین زمان و فصل کلاب گیری کاشان چه زمانی است؟

فصل بهار و ماه‌های اردیبهشت و خرداد بهترین زمان برای سفر به کاشان و شرکت در آیین گلاب گیری است.

بهترین گلاب کاشان برای کدام روستا است؟

گلاب کاشان بستگی به نوع گل محمدی دارد و بهترین گلاب کاشان مربوط به روستای قمصر و نیاسر است.

وسایل مورد نیاز گلاب گیری کدامند؟

صنعت گلاب گیری پیشرفت بسیار خوبی نسبت به گذشته داشته است و وسایلی همچون دیگ مخصوص، پارچ مخصوص، درپوش دیگ و نی مخصوص گلاب گیری از مهم‌ترین ادوات گلاب گیری هستند.