راهنمای سفر به استان فارس (بخش اول)

سفر به برخی از استان های ایران به منزله نگریستن به آینه و روبرو شدن با همه رویداد های مهم تاریخ است، خب مگر جزء این است که تاریخ در دل خود سرشار از تجربیات ناب آدمی است؟ از هنر و فلسفه گرفته تا ظهور و سقوط پادشاهان بزرگ.

اینجا با استانی طرف هستید که مرکز درگیری های تاریخی بوده و در بطن خود جنبش های فرهنگی را هدایت کرده است که هویت و ادبیات کشور را شکل داده اند. همه اینها وام گرفته از رخدادهایی است که با قدم زدن در کوچه های شهر و مست شدن از عطر بهار نارنج و تنها با خواندن غزلی عاشقانه، می توان 2500 سال امپراتوری را در ذهن تجسم کرد؛ به استان فارس خوش آمدید. با سفر به استان فارس و اقامت در شیراز می توانید با بخش اعظمی از تاریخ ایران آشنا شوید.

راهنمای سفر به استان فارس

استان فارس با مساحت 400.122 کیلومتر مربع یکی از سی و یک استان ایران است که به عنوان سرمایه فرهنگی کشور شناخته می شود. این منطقه در جنوب کشور در منطقه 2 ایران قرار دارد و مرکز اداری آن شیراز است. در سال 1395، این استان دارای 4.85 میلیون نفر جمعیت بود که %67.6 آنها شهرنشین، %32.1 روستاییان و %0.3 به عنوان قبایل کوهستانی ثبت شده بودند.

این استان در فارسی قدیم به «پرشیا»، شناخته می شد، وطن اصلی از ایرانیان باستان بود. ریشه شناسی کلمه «پارسی» به لاتین Persian که به بسیاری از نام های باستانی ایران مرتبط است، از اهمیت تاریخی این منطقه بدست می آید.

برای بیش از 2000 سال، فارس به عنوان مرکز مهم تمدن ایرانی شناخته شده است. شیراز پایتخت ایران در دوران سلسله زندی  بود و مسلما مهمترین شهر در جهان اسلام در قرون وسطی است. به راستای، جای تعجب نیست که پایتخت استان فارس یکی از محبوب ترین و شگفت انگیز ترین نقاط ایران و جهان است.

شما در پیدا کردن هویت تاریخی فارس، مشکلی نخواهید داشت. خیابان ها، باغ ها، بازار، مساجد، بناهای قدیمی و هر آنچه به دنبال آن هستید، خود به تنهایی بازگو کننده همه چیزاند.

برای تجربه کامل تاریخ ایران، سفر به تخت جمشید بسیار غرور آفرین است. باقی مانده های قصری بزرگ در 2500 سال پیش که نماینده شکوه و قدرت امپراتوری هخامنشیان بوده است.

شما می توانید در هر فصل به استان فارس سفر کنید، ولی در بهار به معنای واقعی تفاوت ها را احساس خواهید کرد. برای کشف این لذت لازم است بیشتر با این استان بی مانند آشنا شوید.

تاریخ

پارسیان در حدود قرن 10 قبل از میلاد در این منطقه حضور داشتند و حاکمان بزرگترین امپراطوری جهان باستان بودند که تحت سلسله هخامنشی که در اواخر قرن ششم قبل از میلاد تاسیس شده بود، در اوج قدرت خود از مقدونیه، بلغارستان و اروپای شرقی، به دره ایندوس در شرق دور حکمفرمایی می کردند. خرابه های تخت جمشید و پاسارگاد، دو پایتخت از امپراتوری هخامنشی در فارس واقع شده است.

امپراتوری هخامنشی در سال 333 قبل از میلاد، توسط اسکندر بزرگ شکست خورد، مدت کوتاهی پس از آن امپراتوری سلوکیان تاسیس شد. با این وجود هرگز قدرت خود را فراتر از مسیرهای اصلی تجارت در فارس نیافت و سلطنت آنتیوخوس یکم یا احتمالا بعد از آن، پارس به عنوان کشوری مستقل به سر می برد که سکه های خود را قلم می زدد.

امپراتوری سلوکی پس از آن توسط پارتیان در 238 پیش از میلاد شکست خورد. تا سال 205 قبل از میلاد، آنتیوخوس III اقتدار خود را در پارس گسترش داد و آن را تبدیل به دولتی مستقل کرد. بابک حاکم شهری کوچک به نام خیر بود و به همراه پسر بزرگش شاپور یکم توانستند قدرت خود را بر تمام نواحی پرشیا گسترش دهند.

حوادث بعدی به دلیل ماهیت نگارشی منابع مشخص ندارد. با این وجود مسلم است که پس از مرگ بابک در حدود 220 سال پیش از میلاد، اردشیر که در آن زمان فرماندار دارابگرد بود، درگیر مبارزه قدرت با برادر بزرگش شاپور شد. منابع به ما می گویند که در سال 222، زمانی که سقف یک ساختمان فرو ریخت، شاپور کشته شد.

در این نقطه، اردشیر بیشتر به جنوب پرشیا نقل مکان کرد و پایتخت خود را در شهر تاریخی گور (فیروزآباد امروزی) تاسیس کرد. بعد از برپایی حکومت خود، اردشیر به سرعت سرزمین امپراتوری ساسانیان را گسترش داد، خواستار تقدیر از شاهزادگان محلی فارس شد و کنترل استان های همجوار کرمان، اصفهان و شوش را به دست آورد.

اردشیر در سال 226 در تیسفون به عنوان تنها حاکم ایرانی، تثبیت شد و امپراتوری 400 ساله اشکانی را به پایان رساند و با شروع حکومت طولانی امپراتوری ساسانی، در یک قلمرو حتی بزرگتر، بار دیگر ایران را به رهبری قدرتمند در دنیای باستان در کنار رقیب همیشگی خود امپراتوری بیزانس تبدیل شد.

ساسانیان به مدت 425 سال حکومت کردند تا زمانی که ارتش های مسلمان امپراتوری را فتح کردند. بعد از آن، ایرانی ها مسلمان شدند، فتح ایران کار مسلمانان را برای ادامه گسترش اسلام بسیار ساده تر کرد.

پس از آن ایران از طریق سلسله های متعدد همچون: صفویه، زندیه، قاجار و دیگران دست به دست گذشت که تنها چندین آثار تاریخی و باستانی از آنها به جای مانده است. هر کدام از این آثار ارزش های خود را به عنوان میراث جهانی ثبت کرده اند که منعکس کننده تاریخ استان فارس، ایران و غرب آسیا است. خرابه‌های بیشاپور، تخت جمشید، شاه چراغ، مسجد وکیل، فیروزآباد همه یادآور این موضوع هستند.

تقسیمات اداری

فارس در جنوب ایران واقع شده است. این استان در همسایگی استان بوشهر در غرب، استان هرمزگان در جنوب، استان کرمان و یزد در شرق، استان اصفهان در شمال و استان های اهواز و بویر احمد در شمال غربی است. با توجه به آخرین تقسیمات، استان شامل مناطق زیر است:

شیراز، آباده، ارسنجان، استهبان، اقلید، بوانات، پاسارگاد، جهرم، خرامه، خرم بید (صفاشهر)، خنج، داراب، رستم، زرین دست، سپیدان، سروستان، فراشبند، فسا، فیروز آباد، قیر و کارزین، کازرون، کوار، گراش، لارستان، لامرد، مرودشت، ممسنی (نور آباد)، مهر و نی‌ریز.

آب و هوا و حیات وحش

در استان فارس سه منطقه آب و هوایی متمایز نسبت به یکدیگر وجود دارد. منطقه کوهستانی شمال و شمال غربی با زمستان های سرد و تابستان های معتدل، مناطق مرکزی با زمستان های معتدل نسبتا بارانی و تابستان های گرم، منطقه دیگر واقع در جنوب و جنوب شرقی دارای زمستان های سرد با تابستان های گرم است. میانگین درجه حرارت شیراز 16.8 درجه سانتیگراد است و بین 4.7 و 29.2 درجه سانتی گراد است.

گوناگونی جغرافیایی و اقلیمی استان باعث تنوع گیاهی در این منطقه و در نتیجه، تغییرات حیات وحش شده است. علاوه بر حیوانات بومی، بسیاری از گونه های پرندگان هر سال به این استان مهاجرت می کنند. حیوانات اصلی بومی فارس غزال، گوزن، بز کوهی (قوچ)، خروس، گوسفند و بسیاری از انواع پرندگان است.

اقتصاد

کشاورزی در فارس اهمیت زیادی دارد و محصولات عمده آن شامل: غلات (گندم و جو)، مرکبات، خرما، چغندرقند و پنبه است. فارس دارای امکانات عمده پتروشیمی، با یک پالایشگاه نفت، کارخانه تولید لاستیک، صنعت الکترونیک بزرگ و کارخانه قند است. گردشگری نیز صنعتی بزرگ در استان فارس به حساب می آید.

جمعیت شناسی

گروه قومی اصلی در استان از پارسی ها (از جمله مردم لارستان) تشکیل شده است، در حالی که قشقایی، لورها، کردها، اعراب، گرجی ها و سیاه پوست ها اقلیت ها را تشکیل می دهند.

به علت ویژگی های جغرافیایی استان و نزدیکی آن به خلیج فارس، مدت ها است این منطقه برای اقوام مختلف و حاکمان ایران محصور شده است. با این حال، قبایل فارس از جمله: لرهای ماماسانی، خمسه و کهگیلویه، هنوز هم فرهنگ بومی منحصر به فرد خود را حفظ کرده اند که بخشی از میراث فرهنگی ایران شده است که هر ساله باعث جذب گردشگران بسیاری می شود.

خب، حال می خواهید با جاذبه های گردشگری این استان بیشتر آشنا شوید، پس با راهنمای سفر به استان فارس همراه باشید.

جاذبه های گردشگری

تخت جمشید

بیش از هر جای دیگر باستانی در ایران، تخت جمشید (پرسپولیس) تمام جلال و امپراتوری ایران را به تصویر می کشد. در اینجا هخامنشیان پادشاهی کردند، سال نو را جشن گرفتند و مرزهای امپراطوری خود را پیش از آن که اسکندر کبیر آن را بسوزاند، به دورترین نقاط غرب و شرق جهان گسترش دادند.

این داریوش بزرگ بود که در حدود 515 سال قبل از میلاد بنا را ساخت و جانشینان او ساختمان های دیگر را اضافه کردند، اما هنوز در نهایت ناتمام بود. در حالی که در اوایل سال 330 میلادی، اسکندر مقدونی پس از غارت شهر، هفت سال قبل از مرگش، تخت جمشید را سوزاند.

سنگ این بنا از معادن مجاور گرفته شده است، اما کارگران از سراسر امپراتوری هخامنشی از جمله یونان برای ساخت آن بسیج شده بودند. این مجموعه شامل: مراکز نظامی، خزانه داری، اتاق های خصوصی کوچک و اتاق های بزرگ پذیرش بود، اما عملکرد دقیق این تخت جمشید، هنوز رمز و رازی جاودانه است.

این اثر تاریخی بی مانند با معماری هخامنشی در 60 کیلومتری شمال شرقی شهر شیراز در مرودشت واقع شده است که مهمترین جاذبه گردشگری و هویت تاریخی ایرانی است. یونسکو ویرانه های تخت جمشید را به عنوان میراث جهانی در سال 1979 اعلام کرد.

پاسارگاد

پاسارگاد پایتخت امپراتوری هخامنشی است که ساخت آن توسط کورش بزرگ صادر شد (559-530 پیش از میلاد)؛ همچنین اینجا محل آرامگاه اوست. این شهر در ایران باستان، در نزدیکی شهر شیراز (در شهرستان پاسارگاد) واقع شده است و امروزه سایتی باستان شناسی و یکی از مکان های میراث جهانی یونسکو است.

کوروش بزرگ در سال 546 قبل از میلاد یا بعد از آن ساخت پایتخت را آغاز کرد. او در نبردی در 530 یا 529 قبل از میلاد کشته شد (نحوه مرگ او هنوز هم جای بحث است، ولی مرگ در جنگ مورد توافق بسیاری از کارشناسان است). بقایای آرامگاه پسر کوروش «کمبوجیه دوم» و جانشین او در پاسارگاد در نزدیکی قلعه تل تخت در سال 2006 شناسایی شد.

باغ های پاسارگاد ایرانی اولین مثال مشهور از چهار باغ فارسی یا طرح باغ چهارگانه است.

نقش رستم

«نقش رستم» بنایی تاریخی است که از دوران ایران باستان، نقوش برجسته ای در شمال مرودشت که در حدود 6 کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. در اینجا روی سینه کوه رحمت، مقبره چهار پادشاه هخامنشی (داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم، داریوش دوم) قرار دارد. علاوه بر این، برخی از کتیبه ها رویدادهای مهم دوران ساسانی را در نقش رستم به تصویر کشیده اند که نهایت زیبایی را به این میراث باشکوه افزوده است، مهمترین سنگ نگاره مربوط به اردشیر بابکان می باشد که در حال گرفتن حلقه قدرت از دستان اهورامزدا است.

بسیاری از پادشاهان در زمان های مختلف داستان ها و دستاوردهای خود را بر روی سنگ های نقش رستم حک کردند تا چشم اندازی برای آیندگان باشد. کعبه زرتشت نیز در نزدیکی نقش رستم، ساختار چهارگوشه و پله ای است که بسیاری کارشناسان معتقد هستند که کاربردی جهت افروختن آتش داشته است.

به طور کلی سفر به مرودشت به معنای روبرو شدن با بخش بزرگی از تاریخ پر هیاهوی ایران زمین است.

حافظیه (آرامگاه حافظ)</h3/>

حافظیه در شمال شیراز به یاد حافظ شاعر بزرگ ایران زمین ساخته شده است. آرامگاه این غزل سرای بلند آوازه مشهور باغ رفیز با دو استخر آن بسیار دلپذیر و آرام است مخصوصا در ماه های گرمتر وقتی که گل ها در شکوفه پر می شوند.

ساختمان کنونی که در سال 1935 توسط معمار و باستان شناس فرانسوی آندره گودار طراحی شده است، در محل بنای قبلی که شناخته شده ترین آن در سال 1773 در زمان کریم خان زند ساخته شده است، قرار گرفته است. آرامگاه، باغ ها و یادبود های اطراف آن از برجسته ترین جاذبه های گردشگری در شیراز است.

آرامگاه سعدی</h3/>

آرامگاه سعدی اختصاص به شاعر نام آشنا فارسی، سعدی شیرازی دارد. او در پایان زندگی خود در خانقاه در محل فعلی به خاک سپرده شد. در قرن 13 قمری، مقبره ای برای سعدی توسط شمس الدین جوینی ساخته شد، ولی در قرن 17، این آرامگاه نابود شد. در زمان سلطنت کریم خان، آرامگاه را در دو طبقه از آجر و گچ ساختند که در هر دو طرفش دارای یک اتاق بود.

ساختمان فعلی بین سالهای 1950 و 1952 به طراحی معمار محسن فروغی ساخته شد که الهام گرفته از چهل ستون (بنایی تاریخی در اصفهان) و با ترکیبی از عناصر معماری قدیمی و جدید است. در اطراف آرامگاه و بر روی دیوارها، هفت بیت شعر از سعدی نگاشته شده است.

شاه چراغ

میر احمد و میر محمد، هر دو آنها برادران امام رضا و پسران امام موسی کاظم بودند، پس از آزار و اذیت فرقه شیعه عباسیان، در شیراز پناه داده شدند. مقبره های این دو برادر که در ابتدا تنها زیارتگاه هایی ساده بودند، در قرن 14 میلادی توسط ملکه تشی خاتون مؤمن و عاشق هنر، تبدیل به مسجد و مدرسه الهیات شد.

آرامگاه میر احمد به عنوان شاه چراغ شناخته می شود، محلی با زیبایی خیره کننده و معماری بی نظیر. گنبد عظیم بالای حرم با صدها هزار قطعه از کاشی های ریزه کاری تزئین شده و دیوارهای داخلی نیز با قطعه های بی شمار شیشه با کاشی های چند رنگ رنگ پوشیده شده است.

مسجدوکیل

وکیل، مسجدی در شیراز است که به سمت غرب بازار وکیل در کنار ورودی آن واقع شده است. این مسجد بین سالهای 1751 و 1773 در طول دوره زندی ساخته شده است. اما در قرن نوزدهم در دوره قاجار بازسازی شد. وکیل به معنای نایب السلطنه است، نامی که توسط کریم خان بنیانگذار سلسله زندیه مورد استفاده قرار می گرفت. شیراز پایتخت دولت کریم خان بود و او بسیاری از ساختمان ها، از جمله این مسجد را در این شهر ساخت.

مسجد زیبای وکیل مساحت 8،660 متر مربع را پوشش می دهد که در جنوب و شرق خود دارای دو شبستان است. در شمال آن، قوس سنگ مرمر به نام قوس مروارید وجود دارد. تعداد زیادی ستون در این مسجد، زیبایی، نهایت هنر معماری و ساختار منحصر به فردی را به آن داده است.

همچنین سرامیک های رنگارنگ و زیبا که در نما و گنبد این مسجد وجود دارند نیز توجه افراد را به خود جلب می کنند.

باغ عفیف‌آباد

عفیف آباد در اصل باغ گلشن، مجموعه موزه ای است که در سال 1863 ساخته شده است که در محله عفیف آباد شیراز قرار دارد. این باغ، عمارت سلطنتی سابق است که دارای یک موزه تاریخی سلاح و یک باغ فارسی است.

در دوران سلسله صفوی، به عنوان کاخ توسط پادشاهان صفوی مورد استفاده قرار می گرفت. ساختمان اصلی فعلی توسط میرزا علی محمدخان قوام دوم در سال 1863 ساخته شد. او قناتی را در نزدیکی باغش جهت آب یاری خرید. بعد از مرگش، عفیف در آخر مالک باغ شد، به این ترتیب عفیف آباد نامیده شد.

همچنین در سال 1962 توسط ارتش بازسازی شد. در حال حاضر به عنوان موزه سلاح پذیرای مسافران و گردشگران است.

باغ ارم

باغ ارم در شیراز نمونه خوبی از تمایلات ایرانیان به تصویر سازی از بهشت است. این باغ توسط معمار محلی حاجی محمد حسن طراحی شده است.

اولین نگاه به ورودی اصلی، به ویژه اگر شما در اوایل بهار به آنجا سفر کنید، خطوط متفاوتی از پوشش های گیاهی و گل های معطر و زیبا را مشاهده می کنید. در حقیقت، اینجا زیبایی طرح باغ ایرانی است که طعم تاریخ را دارد.

پس از لذت بردن از بوی آسمانی گل ها، می توانید کاخ شگفت انگیزی را در وسط باغ مشاهده کنید. این ساختمان 32 اتاق دارد که در هر طبقه ای که قدم می زنید، تعداد زیادی از اتاق ها را در هر طرف می بینید که با کاشی هایی با اشعار حافظ شیرازی تزئین شده اند.

سقف این بنا به طرز شگفت انگیزی با کاشی های رنگارنگ تزئین شده است. جریان کوچکی از آب نیز از طریق آن عبور می کند و به یک استخر بزرگ در مقابل ساختمان متصل می شود.

ساختمان و باغ در اواسط قرن سیزدهم توسط ایلخانیان یا توسط یکی از بزرگان قبایل قشقایی پارس ساخته شده است. طرح اصلی باغ ارم دارای ساختار چهارگانه باغ ایرانی است.این بنا در طول سلسله های زندیه و قاجاریه بازسازی شده است.

ارگ کریم خان

قلعه کریم خان، که همچنین به عنوان زندان نیز شناخته می شود، در سال 1697 تحت فرماندهی کریم خان زند، پادشاه معروف سلسله زندیه ساخته شد. بسیاری از گردشگران بین المللی از این مکان بازدید می کنند؛ زیرا یکی از برجسته ترین خاطرات این سلسله از دیدگاه معماری است. در حال حاضر تحت روند اصلاح است، زیرا برخی قطعات به نحوی خراب شده اند.

دژ کریم خان در مرکز شهر، در بلوار کریم خان زند و در کنار میدان شهدا واقع شده است. چندین جاذبه دیگر در این منطقه مانند موزه پارس، حمام وکیل، بازار وکیل، مسجد وکیل، مسجد ناصر الملک و مسجد عتیق جم وجود دارد.

قلعه کریم خان دورتادور از دیوارهای 12 متری که به 4 برج آجری دایره ای با ارتفاع 14 متر و زاویه 90 درجه متصل است، تشکیل شده است. مواد غالب و مورد استفاده در این ساختار سنگ و گچ است. این بنا به طریقی ساخته شده است که می تواند کاربری مسکونی و سیاسی داشته باشد. دیوار قوی و بلند با حصارهای بالای آنها ساخته شده برای سربازان و با هدف تیراندازی است.

ساختمان های مسکونی این قلعه در قسمت شمالی، غربی و جنوبی واقع شده اند. آنها هر یک دارای یک و دو ستون سنگی در نمای جلویی هستند. این اتاق ها با معماری ایرانی تزیین شده اند.

بازار وکیل

بازار وکیل یکی از جاذبه های تاریخی شیراز است که مطمئنا از دیدن آن بی نهایت لذت خواهید برد. نکته مهم در مورد این بازار این است که شما باید این را در نظر داشته باشید که می توانید چیزهای زیادی را در اینجا خریداری کنید، زیرا کالاهایی منحصر به فرد و با قیمت های پایین عرضه می شوند. ساختار شگفت انگیز آن که از معماری صفوی الهام گرفته است، همه افراد را به خود می خواند.

بازار وکیل در مرکز شیراز واقع شده است، بنابراین، اگر شما مایل به دسترسی به این بازار هستید، با هیچ مشکلی مواجه نخواهید شد. همه چیزهایی که باید انجام دهید این است که به میدان شهدا بروید، همچنین: مسجد وکیل، حمام وکیل و مسجد عتیق جام دیدن کنید.

مسجد عتیق جام

این مسجد عجیب، قدیمی ترین و اولین مسجد شیراز است. مسجد عتیق جام در دوران پیش از اسلام ساخته شده است. این مسجد قدیمی ترین سازه اسلامی شیراز را نشان می دهد، گرچه بیشتر نقاط آن متعلق به عصر صفوی است. این مسجد درست در امتداد مسجد نصیرالملک (که معروف به مسجد صورتی است) واقع شده است.

خانه زینت الملوک، بازار وکیل و حمام وکیل نیز در نزدیک مسجد هستند و در خیابان لطف علی خان زاند واقع شده اند. این مسجد در تاریخ 6 ژانویه 1932 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مسجد نصیر الملک

مساجد متعدد در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام دارای طراحی خاص خود هستند. با این حال، برای اینکه از دیگر مساجد متمایز باشد، باید منحصر به فرد باشد و دارای ویژگی های برجسته باشد. یکی از همین مساجد، نصیرالملک در شیراز است. در بیرون به نظر می مسجدی معمولی است، اما در داخل دنیایی رنگارنگ است.

میرزا حسن علی ناصر الملوک، به سفارش یکی از صاحبان سلسله قاجار، 12 سال طول کشید تا مسجد نصیر الملک در سال 1888 تکمیل شود. درون آن، شاهکار شگفت انگیزی از طراحی با رنگ های خیره کننده است.

مسجد نام های مختلفی نیز دارد، «مسجد صورتی» و «مسجد رنگین کمان». در داخل، فضایی است که نور و عبادت در هم آمیخته شده است. این مسجد با طلوع خورشید زنده می شود و در تمام طول روز رنگ ها به مانند درویش ها به رقص می آیند.

در بخش دوم این مطلب به اقامتگاه ها، صنایع دستی و وسایل حمل و نقل به استان فارس می پردازیم. با ما همراه باشید.