یزد، سرزمین خشت های خام

سفر به برخی شهرها همچون یزد به معنای ارتباطی ابدی با طبیعت است. گذر از خیابان های آشنا که خانه هایش در برگیرنده آرامش بخش ترین روحیات آدمی اند، خود به تنهایی حامل دیدگاهی است که هر آن از تجدد دوری می کند. معماری شهر چنان شوری ایجاد می کند که تحریک کننده عمیق ترین احساسات می شود و اندیشه را به این پرسش وا می دارد که: «آیا زندگی نباید به همین سادگی باشد؟». آنچه که بافت سنتی یزد بیان می کند، در خشت های خام و بادگیرهای بلندش نمایان می شود؛ به یزد سرزمین خشت های خام خوش آمدید.

سفر به استان یزد

یزد، شهر بادگیرها، خشت و قنات است که به نام «دارالاعباده» شناخته می شود. یکی از 31 استان ایران که در قلب کشور قرار داشته و مرکز اداری آن شهر یزد است.  این استان دارای مساحت 131 575 کیلومتر مربع است و بر اساس آخرین تقسیم بندی های کشور به 10 منطقه تقسیم می شود: شهرستان ابرکوه، اردکان، بافق، به آباد، خاتم، مهریز، میبد، اشکذر، تفت و یزد.

با توجه به سرشماری سال 1395، استان یزد جمعیتی در حدود 1.138.00 نفر دارد که از آن 75.1 درصد ساکنین شهر بودند در حالیکه 24.9 درصد در مناطق روستایی اقامت داشتند. در این میان، شهر یزد، مرکز اقتصادی و اداری استان است و بنابراین بیشترین جمعیت را به خود اختصاص داده است.

تاریخ

تاریخ استان یزد می تواند به حدود 5000 سال قبل از میلاد برسد. در ابتدا، به نام ایساتیس شناخته می شد. با این حال، نام فعلی از نام پادشاه ایرانی «یزدگرد اول» گرفته شده است. در طول زمان ساسانی، یزد مرکز ترویج دین زرتشتی بود. امروزه نیز این استان بیشتر اقلیت های زرتشتی کشور را در خود جای داده است.

همانطور که استان در نقطه ملاقات دو بیابان بزرگ واقع شده است، از هر گونه حمله خارجی محافظت شده است. حتی در عصر میانه، بسیاری از مردم در طول تهاجم مغول ها به این شهر مهاجرت کرده بودند. مارکو پولو در سال 1272 از این شهر بازدید کرد و یزد را به عنوان «شهری خوب و شریف با حجم زیادی از بنگاه های تجاری» توصیف کرد.

در قرن 14میلادی، یزد پایتخت سلسله پادشاهی مظفریان بود. همچنین در قرن شانزدهم صفويه و در قرن هجدهم سلسله قاجار بر آن حکومت می کردند.

موقعیت جغرافیایی و آب و هوا

استان یزد با مساحت 129،285 کیلومتر مربع در مکانی واقع شده است که در کنار خود دشت کویر و کویر لوت را ملاقات می کند. به علاوه، به دلیل محل قرار گیری استان در میان دره ای بین شیر کوه؛ بلندترين كوه در منطقه با ارتفاع 4075 متر (13369 فوت) از سطح دريا و خرانک (خرانق)، به «عروس كوير» مشهور است.

یزد با استان های اصفهان، فارس، کرمان و خراسان جنوبی همسایه است و به تنهایی 4.5 درصد از کل مساحت کشور را در بر گرفته است.

قرار گرفتن در قلب دو بیابان، باعث شده است تا یزد به عنوان یکی از خشک ترین شهرهای ایران قلمداد شود. در نبود رطوبت، آب و هوای یزد در فصل تابستان و زمستان بیشترین مقدار خشکی را تجربه می کند. در تابستان دما به بالای 40 درجه سانتی گراد افزایش می یابد و در زمستان درجه حرارت ممکن است کمتر از 0 درجه سانتی گراد باشد.

در روزهای تابستانی، استان از تابش بی انتهای خورشید در امان نمی ماند و در روزهای زمستان هوا ملایم و آفتابی است، اما در شب بسیار سرد است. همچنین مقدار بارش در طول سال به اندازه 60 میلی متر محدود می شود.

فرهنگ

مردم استان یزد فارسی صحبت می کنند، در عین حال دارای لهجه شیرین و مخصوص به خود نیز هستند که آنها را کاملا متمایز از دیگر نقاط کشور می کند. بیشتر مردم مسلمان و بخش کوچکی از مردم نیز پیرو دین زرتشتی هستند.

مردم یزد دارای مراسم و آداب و رسوم مختلفی هستند که هر کدام را از سلسله حاکمان در طول تاریخ به ارث برده اند. استان یزد جشن های مختلفی مانند: نوروز، آیین گهنبار، شب پله را جشن می گیرد. همچنین مردم یزد بسیار مهمان‌نواز هستند و فرهنگی غنی دارند.

جاذبه های گردشگری یزد

غار اشکفت یزدان

این غار باستانی و مقدس زرتشیان در نزدیکی روستای هفت‌هر در 70 کیلومتری شهرستان اردکان واقع شده است. وارد شدن به غار به دلیل شکل ورودی آن سخت است، اما هنگامی که شما داخل می شوید، منطقه وسیعی را مشاهده خواهید کرد که تا 1000 نفر را در خود جای می دهد.

در داخل غار چندین استخر پر آبِ کوچک و بزرگ و بقایایی از ساختمان ها نیز دیده می شود. خاکستر زیادی در داخل غار وجود دارد که نشان از این دارد که برافروختن آتش مقدس برای سال های متمادی در این غار به عنوان آیین مذهبی صورت می گرفته است.

چاپارخانه میبد

چاپارخانه میبد در شمال استان یزد و در شهرستان میبد قرار داد که ناریخ آن به دوره هخامنشیان باز می گردد. این محل جایی بود که خدمات پستی انجام می گرفت. به این صورت که سواران که حامل نامه یا پیامی بودند به این چارپارخانه می آمده و اسب خسته خود را با اسب های تازه نفس عوض می کردند؛ هدف آنها رساندن نامه به ایالات (ساتراپی ها) مورد نظر بود.

به طور کلی، وظیفه چاپارخانه حفظ و تحویل اسب های تازه نفس و جوان بود. این نقش اسب ها برای ارسال و تبادل پیام ها و اشیاء با سرعت بالا مهم بود. بنابراین، چاپارخانن ها نیز به مانند مراکز نظامی دارای ارزش بالایی بودند.

خانه یخ میبد

قدمت این خانه یخ قدیمی به دوران قاجار می رسد. یخچال خانه میبد یکی از معدود خانه های یخ باقی مانده در استان یزد است که از خشت ساخته شده است. این خانه یخ از دیوارهای بالا ، یک استخر کوچک با آب یخ زده، یک مخزن و یک گنبد تشکیل شده است. گنبد بزرگ خشتی این خانه محل نگهداری یخ بود که برای مردم شهر و مسافران استفاده می شد.

مسجد جامع فرجی

روستای فرجی در 25 کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد و در جاده یزد بافق است. جاذبه های این روستا شامل: قلعه باستانی، مخزن آب های قدیمی، مسجد و قبرستان شهیدان است.

مسجد جامع فرجی بنایی قدیمی با نشانه های نادر از فرهنگ و تمدن اسلامی است که به قرن اول میلادی می رسد.

این بنا، قدیمی ترین مسجد در ایران و یا شاید در جهان است که دارای نمای بیرونی فوق العاده بی نظیر است. شبستان مسجد دارای 8 ستون است که به سمت قبله قرار گرفته اند، همچنین مناره از گِل ساخته است که ارتفاع زیادی ندارد و بنا دارای پله هایی است که به سقف مسجد می رسند. ویژگی مهم مسجد جامع فرجی در این است که آن را با خشت و گل اند.

قلعه نارین

قلعه نارین که همچنین به عنوان قلعه نارنج شناخته می شود، یکی از مهم ترین آثار تاریخی یزد است که قبل از اسلام ساخته شده است. این قلعه قدیمی در بالای تپه ای است که کل شهر را می توان از آنجا مشاهده کرد. این قلعه با خشت و گِل ساخته شده است. قلعه نارین در 5 مرحله بنا گشته است که قدیمی ترین بخش آن در زیر زمین ساخته شده و پایین ترین سطح خانه محسوب می شود.

خانه لاری

این خانه مربوط دوران قاجار است و در ناحیه فهادان یزد واقع شده است. ساختار خانه لاری از سبک دوران خود الهام گرفته است که شامل دو قسمت جداگانه: بخش داخلی و بخش بیرونی (این بخش دارای حیاط است) تشکیل شده است.

بخش شمالی خانه در زمستان استفاده می شد و بخش جنوبی در تابستان. بخش جنوبی شامل: سالن و بادگیر است. اتاق آینه، آشپزخانه و انبار در قسمت شرقی خانه در پاییز و اتاق های سمت غرب خانه در بهار استفاده می شد. امروزه خانه لاری به عنوان موزه دارای جاذبه گردشگری بالایی است.

مدرسه ضیاییه یزد

مدرسه ضیاییه، همچنین به عنوان زندان اسکندر نیز شناخته می شود که ساخته مولانا ضیاالدین حسین رازی است. ساخت این مکتب در سال 631 هجری شمسی آغاز شد و بعد از او، پسرانش ساخت و ساز بنا را ادامه دادند تا در 705 هجری به پایان رسید.

در شبستان مدرسه، محرابی وجود دارد که ور تا دور آن را ایوان ها تشکیل داده اند. گنبد خشتی این ساختمان با نقاشی های آبرنگی بسیار چشم نواز آذین داده شده اند. این نوع معماری از زمان مغولان در ایران معمول شده است.

باغ دولت آباد

محمد تقی، خان بزرگی از دوران سلسله زندیه و فرمانروای خوان ها در یزد بود. محمد تقی خان اولین قناتی را با نام دولت آباد ساخت، سپس در امتداد حوزه قنات و در وسط باغ، عمارتی را ساخت و آن را باغ دولت آباد نامید. در واقع، این عمارت مکانی بود که محمد تقی خانه در آنجا زندگی می کرد.

این مجتمع از چندین ساختمان تشکیل شده است: ایوان هشت ضلعی، بادگیر، سالن آینه، مدخل ورودی اصلی و مدخل جنوب. همچنین باغ دارای درختان کاج، سدر، انار، انگور و بوته های گل رز قرمز است. یکی از ویژگی های قابل توجه این باغ وجود بادگیر 33.8 متر است که به عنوان بلندترین بادگیر در جهان شناخته می شود.

مجموعه امیر چخماق

امیر جلال الدین چخماق شامی در دوران سلسله تیموریان زندگی می کرد و به عنوان حاکم یزد توسط پادشاه شاهرخ تیموری تعیین شده بود. با کمک همسرش فاطمه خاتون، چخماق توانست میدان، مخزن آب، صومعه، مدرسه، ی کاروانسرا، چاه آب، بازار و مهمتر از آن یک مسجد در یزد بسازد.

مسجد چخماق دارای گنبدی بزرگ و دو شبستان است که یکی برای تابستان و دیگری برای زمستان مورد استفاده قرار می گیرد. حرم مسجد با سنگ های مرمر و طرح هایی زیبایی تزیین شده است.

معبد آتش ورهام (بهرام)

معبد آتش سوزی ورهرم در سال 1935 با کمک مالی زرتشتیان یزد و ارتش هند تاسیس شد. این معبد از معماری زیبا عصر هخامنشی الهام گرفته شده است.

این بنای یادبود در مرکز حیاطی وسیع و پر درخت قرار دارد. در جلوی ساختمان، تصویر حک شده «فروَهَر» قابل مشاهده است.

اهمیت این معبد یا آتشکده به خاطر مدت زمانی است که آتش در داخل آن در حال سوختن است؛ گفته می شود از 1520 سال پیش تاکنون آتش آن همچنان برافروخته است.

هتل و اقامتگاه

به طور کلی، سفر به شهری تاریخی و اقامت در هتل و اقامتگاهی سنتی، واقعا مطلوب و هیجان انگیز است. اما یزد مانند دیگر شهرهای ایران دارای هتل های مدرن نیز است که می توانید هر یک از آنها را براساس نیازهای خود انتخاب کنید.

ما توصیه می کنیم که در هتل های سنتی شهر بمانید، زیرا تجربه اقامت در چنین هتل هایی در هیچ شهر دیگری در کشور دیده نمی شود. فهادان، صفاییه، ولی، مهر، ادیب الممالک و کوروش بهترین هتل های سنتی یزد هستند. اگر شما علاقه به ماندن در هتل های سنتی نیستید، می توانید هتل های مدرن شهر همچون: ارگ، جهانگردی، زنبق و کاروان را انتخاب کنید. شما همچنین می توانید در خانه های سنتی و محلی یزد و دیگر شهرستان استان اقامت کنید. ماندن در چنین خانه هایی می تواند تجربه متفاوتی را برایتان رقم زند.

غذا و خوراکی ها

از آنجا که یزد در منطقه ای خشک قرار دارد، زمستان طولانی و سردی دارد که مردم را مجاب به استفاده از غذاهای ویژه می کند. آنها در تابستان انواع مختلفی آش را می خورند و در زمستان غذاهای شیرین و انواع شیرینی های گوناگون را مصرف می کنند.

در یزد، هر غذا معنی خاص خود را دارد و برای هدف ویژه ای مورد استفاده قرار می گیرد. آش شولی و خورشت قیمه معروف ترین غذاهای یزد هستند و می توانید آنها را در رستوران تالار یزد مزه کنید که «حاجی آشپز» نیز نامیده می شود. مشیر، خان دوهد، ادیب الممالک، ماهور، ابوالمعالی و مالک التجار دیگر رستوران های سنتی بزرگ یزد هستند که می توانید از غذاهای خوشمزه آن لذت ببرید.

خوردن فالوده در استان یزد را فراموش نکنید. می توانید بهترین نوع آنها را در بستنی فروشی شیر حسین امتحان کنید که در چهار راه شحنه یزد واقع شده است. ما از شما می خواهیم به کافه آلما، کافی شاپ باغ دولت آباد و بلنچی در یزد بروید. اگر می خواهید یک فنجان چای دِبش را در محیطی سنتی بنوشید، خانه چای «حمام خان» می تواند انتخاب در خور توجهی باشد.

صنایع دستی

یزد مانند دیگر شهرهای ایران دارای بازار سنتی و مراکز خرید مدرن است، اما به گردشگران توصیه می کنیم که به بازارهای سنتی بروند. زمانی که وارد چنین بازارهایی می شوید می توانید از سویی با معماری عالی آن آشنا شوید و همچنین مشغول خرید سوغاتی و صنایع دستی سهر شوید.

صنایع دستی یزد به مانند: ترمه، ظروف مسی، طلا و نقره است. برای خرید همه این موارد می توانید به بازار «خان» بروید. خجسته و رضائی معروفترین فروشگاه های این بازار هستند. برای خرید ظروف مس، فقط باید به بازار مسگرها بروید که در مقابل بازار خان واقع شده است. «قطاب» و «باقلوا» محبوب ترین سوغات یزد هستند که می توانید بهترین نوع آنها را از فروشگاه حاجی خلیفه خریداری کنید. اگر دوست دارید به مراکز خرید مدرن بروید، ستاره و آریا می توانند انتخاب خوبی باشند.

حمل و نقل

فرودگاه شهید صدوقی در فاصله 10 کیلومتری از شهر یزد قرار دارد که در دهستان فجر واقع شده است. با اینکه این فرودگاه بین المللی نیست، ولی در ایام حج و برای کشورهای عراق و سوریه مقاصد پروازی دارد. در حال حاضر به صورت روزانه 10 پرواز در این فرودگاه صورت می پذیرد.

ترمینال اتوبوس یزد به دور از مرکز شهر قرار دارد و برای رسیدن به آن نیاز است با تاکسی به مسافت 12 کیلومتر را طی کنید. همچنین از طریق اتوبوس های محلی که در ترمینال اسکان داده شده اند، می توان به مرکز شهر آمد.

یزد در خط راه آهن اتصال تهران و کرمان قرار دارد. همچنین روزانه قطاری نیز از اصفهان از یزد عبور می کند. راه آهن استان یزد دارای 5 ایستگاه میبد، بافق، اردکان و چادرملو است. همچنین قطارهای لوکس، چهار تخته، اتوبوسی و نیز از این مسیر عبور می کنند.

کلام آخر

شگفت آور است که چگونه استانی کوچک در ایران می تواند چنین تجربه ای فوق العاده ای را برای مسافران فراهم کند. روبرو نشدن با زیبایی این استان زیبا به تمامی معنا فرصت سوزی بیش نیست. اینجا جایی است که می توانید از پیچیدگی های دنیای مدرن به دور باشید و با خاطری آسوده و اشتیاقی عمیق خود را به خشت های خام شهر بسپارید. جهت اجاره آنلاین منزل مبله در یزد ، ویلا و آپارتمان در سراسر استان یزد به وبسایت شب مراجعه کرده و با اطمینان خاطر اقامتگاه خود را رزرو کنید.