فهرست مطالب
در گوشه ای از اتاق و بر روی پارچه ای از گل های کوچک آبی، بوی نوروز می آید. شمع کوچک سفیدی در حال سوختن است، شعله آن به آرامی در مقابل آینه ای نقره ای سوسو می زند. در کنار شمع، شکوفه های سنبل صورتی تمام اتاق را از عطر و بوی خود پر کرده اند. روی ظرفی سفالی جوانه های سبز با روبانی قرمز به رنگ ماهی داخل تنگِ گردِ شیشه ای در مجاورت سایه شمع قرار گرفت است. در کنار دیوان حافظ، چند سیب براقِ درشت داخل سبدی چوبی به نهایت زیبایی خودنمایی می کنند؛ این طعم واقعی نوروز در اقوام ایرانی است. با بلاگ شب همراه باشید.
نوروز در اقوام ایرانی
نوروز به معنای «روز جدید» است و از اول فروردین ماه شروع می شود. نوروز بیش از 2500 سال در ایران جشن گرفته می شود که پایان زمستان و آغاز بهار در نیمکره شمالی را نشان می دهد. ریشه های آن به دین باستانی ایران «زرتشتی» بر می گردد که با آداب، رسوم و نمادگرایی در ارتباط با پنج عنصر: زمین، آب، آتش، هوا قرار دارد.
امروزه نوروز مهمترین و مشهورترین جشنواره سالانه ایران است که جلوه های فرهنگی غنی آن را یدک می کشد. این روز در حالی که رسمی واحد است، ولی در اقوام مختلف ایران به صورتی منحصر به فرد به جا آورده می شود.
نوروز در میان بلوچ‌ها
در استان سیستان و بلوچستان، جنوب شرقی ایران، رقص سنتی «شمشیر» که سابقه ای 3000 ساله دارد، شامل بسیاری از تکنیک های دفاعی و تهاجمی است که در آن هر دو رقصنده از شمشیر و سپرهای فولادی استفاده می کنند، مبارزه ای نمایشی تا زمانی که یکی از آنها به صورت نمادین پیروز و دیگری شکست بخورد.
از باورهای قوم بلوچ به ویژه افرادی که در کنار دریاچه هامون ساکن هستند، رسم «اوشیدر» بسیار محبوب است. در شب نوروز دختران جوان لباس نو بر تن می کنند و با سوار بر شتر به کنار هامون برده می شوند و با نواختن دف و دهل تا نیمه‌های شب در داخل آب این دریاچه به شادمانی می پردازند.
نزدیک سپیده دم دختران از آب بیرون آمده و به خانه باز می گردند. در این بین، مردان با نواختن دهل و سرنا و به دور از زنان به شادی و پایکوبی می پرداختند.
نوروز در میان کردها
جشن کردی از روزهای سال جدید شروع می شود که با آواز محلی «نوبهاره» همصداست. در طی سال‌ها، نوروز برای ارائه راه های جدید و همچنین فرصتی برای حمایت از قوم کردی جشن گرفته می شود. به همین دلیل، از اول تا سیزدهم به عنوان مهمترین جشنواره فرهنگ کردی محسوب می شود.
در طول نوروز، غذاهای خاص، آتش بازی، رقص، آواز و خوانش شعر وجود دارد. کردها لباس های سنتی جدید بر تن می کنند و گل های بهاری مانند: لاله ، سنبل و بیدمشک می چینند و از بودن در طبیعت لذت می برند.
جشن نوروز دارای ویژگی های محلی خود در مناطق مختلف کردستان است. در آستانه این روزها، در جنوب و شرق کردستان، آتش افروختن رسمی مهم است. این کار نشان دهنده عبور از فصل تاریک یعنی زمستان و فصل نور بهار است.
خانواده ها به بازدید یکدیگر می روند و همچنین رفتگان خود را ملاقات می کنند. هر کس تلاش می کند تا هر گونه درگیری و یا سوء تفاهم هایی را که ممکن است از سال قبل ایجاد شده باشد، حل و فصل کند.
نوروز در میان آذری‌ها
امروز در آذربایجان و دیگر شهرهای ترک زبان، جشن رسمی نوروز به نهایت خود برگزار می شود. در اولین روز سال نو مردم خود را می شویند (جنبه های نمادین آب) و لباس نو بر تن می کنند.
در صبح اولین روز سال جدید، ملزم به خوردن چیزی شیرین همچون عسل هستند، به این معنا که طول سال برای‌شان به شیرینی طی شود. سپس رسم است که اسفند دود می کنند تا ارواح بد و شیطانی از خانه دور شوند.
به مانند دیگر اقوام ایرانی هفت سین در آذری زبانان از اهمیت بالایی برخودار است. در کنار هفت سین، آینه، شمع و چندین تخم مرغ رنگی نیز وجود دارد. همه اینها اهمیت نمادین دارند: شمع به معنی نور یا آتش است که فرد را از ارواح شیطانی محافظت می کند. تخم مرغ و آینه برای نشان دادن پایان روزهای قدیمی و آغاز سال جدید است. در اولین روز سال نو خانه ها باید تمام شب روشن باشند، خاموش کردن چراغ یا نور نشانی از بدی است.
به عنوان قاعده ای مهم در طول تعطیلات، درب خانه ها قفل نمی شوند. این بدان معنی است که خانه و خانواده از همه مردم و مهمانان استقبال می کنند. همچنین بزرگ‌ترها در زمان دید و بازدید به کودکان هدیه می دهند.
جشن های سال جدید در 13 نووروز به پایان می رسد. در این روز به مانند دیگر مناطق کشور، مردم به دامن طبیعت می روند و از کنار هم بودن لذت می برند.
نوروز در میان لُرها
نوروز در اقوام ایرانی به ویژه لرها از اهمیت بالایی برخودار است. جشن سال جدید یکی از قدیمی ترین مراسمی است که طور گسترده در لرستان انجام می شود. افراد در روستاها بر روی اسب ها آواز می خوانند و شعرهای مربوط به آمدن سال نو را می خوانند و این کار را تا پایان روزهای عید انجام می دهند. بعضی از آنها کاسه ای گندم یا تخم مرغ به عنوان هدیه به افراد سرراه‌شان می دهند.
«کوسه سوار» مراسمی در لرستان در مورد زنی سالخورده به نام ننه پیر (زن پیر) است که نمادی از زمستان است. در این مراسم مردهایی که ریش و سبیل ندارند با سوار بر چهارپایان در شهر و روستا به شادکامی می پردازند، آنها نوید سال جدید را می دهند.
به طور کلی، کوسه سوار مراسم خداحافظی با زمستان است که در چهارمحال و بختیاری، سیلاخور و خرم آباد، به عنوان سبزه‌قبا شناخته می شود که جنگ بین زمستان و بهار را نشان می دهد.
یکی دیگر از آداب مردم لر که در شهرهای دیگر نیز یافت می شود، «خانه‌تکانی» است که به اصطلاح بومی «گردیله» گفته می شود.
نوروز در میان مازنی‌ها و گیلکی‌ها
بر اساس سنتی قدیمی، مردم ایران در سراسر کشور خانه های خود را قبل از شروع بهار تمیز می کنند. همانند تمام ایرانیان، مردم مازندران و گیلان در شمال، این سنت را در ارتباط با تولد دوباره طبیعت تجربه می کنند. آنها با حالت خوش آمدگویی، خانه هایشان را گردگیری می کنند، دیوارها را با گل می پوشانند و با پخت شیرینی های خوشمزه محلی به استقبال سال نو می روند.
مردان با سازهای محلی شروع به خواندن آوازهای بومی می کنند و برای هموطنان خود خواسته های خوب آرزو دارند. در مقابل این حرکت، افراد در خانه ها با دادن شیرینی، آب نبات، تخم مرغ، نخود فرنگی و سایر غذاها از آنها استقبال می کنند.
این رسم به عنوان «نوروزخانی» یا آواز نوروز شناخته می شود. نوروز خوان ها در گروه های سه نفری قرار می گیرند و عضو اصلی گروه که همچنین یک شاعر است، می تواند با صدای خود، ملودی ها و آهنگ ها را تنظیم کند.
نوروز در میان پارس‌ها
هنگامی که سال جدید می آید، غم و اندوه کنار می رود و همه اعضای خانواده لباس نو به تن می کنند. همه مردم فارسی زبان در شیراز، اصفهان، یزد و غیره … تخم مرغی را روبروی آینه قرار می دهند و معتقدند که این به معنای تغییر سال است.
غذای ویژه این روزها با کرفس، گوشت و برنج تهیه می شود. همچنین بر عکس سایر نقاط ایران، غذا همراه با سبزی خورده می شود.
آخرین روز تعطیلات در سیزدهمین روز عید موسوم به «سیزده به برد»، با رفتن به پیک نیک آخرید روز نوروز را جشن می گیرند (همچون دیگر شهرهای ایران). مردم اعتقاد دارند که نباید در این روز داخل خانه بماند، به دلیل بدشومی عدد 13.
در اقوان فارسی زبان، همانند سایر نقاط ایران، مردم در طول این روز از خانه خارج می شوند و تا درازای شب به جشن و پایکوبی می پردازند. بعد از ظهر این روز دختران جوان آواز خوان سبزه گره می زنند، زیرا این بدان معنا است که با پیدا کردن همسری مناسب آروزی خوشبختی دارند.
کلام آخر
نوروز در اقوام ایرانی جایگاهی ویژه دارد، به همین دلیل است که سال های متمادی با علاقه فراوان به جا آورده می شود. بخشی معنوی نوروز را می توان نتیجه تاریخ بی نهایت سخت ایران دانست، جنگ ها، مرگ ها و بیماری ها در کنار ناملایمتی های طبیعت (زلزله یا سیل)، ایرانیان را بر آن داشته است که آمدن بهار را نویدی از اتمام مشکلات بدانند. با این حال، نوروز همچنان نمادی از نو شدن به معنای پوست اندازی است.
