فهرست مطالب
بازدید از مجموعه وکیل شیراز تکمیل‌کننده سفر به این شهر است و دیدن حمام، مسجد و بازار وکیل نه‌تنها شما را با تاریخ و فرهنگ این شهر، بلکه با بخش مهمی از تاریخ ایران آشنا می‌کند.
مجموعه زندیه شیراز کجاست؟ این مجموعه به دستور کریمخان زند ساخته شده و قرار بوده رقیب سرسخت میدان نقش جهان اصفهان باشد. ارگ کریمخان و باغ نظر (آرامگاه کریمخان) در ضلع غربی، دیوان‌خانه کریمخان در ضلع شمالی، حمام و مسجد وکیل در ضلع جنوبی و بازار وکیل در ضلع شرقی آن قرار داشتند.
ساعت کاری بازار وکیل چگونه است؟ بیشتر حجره‌های این بازار از ساعت 9 صبح فعالیت خود را آغاز می‌کنند و در نیمه اول سال تا ساعت 10 شب و در نیمه دوم هم تا ساعت 7 شب باز هستند.
حمام وکیل کجاست؟ حمام وکیل در شیراز، خیابان لطف علی خان زند و انتهای خیابان طالقانی قرار دارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو شیراز به حمام وکیل، ایستگاه زندیه است.
بازار شیراز کجاست؟ بازار وکیل یا بازار شیراز، 3 ورودی در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی‌خان زند دارد و با مسجد و حمام وکیل همسایه است.
در ادامه مقاله، با بازار، حمام و مسجد وکیل بیشتر آشنا می‌شوید.
برای اجاره ویلا و سوئیت در شیراز کلیک کنید
معرفی بازار وکیل شیراز
بازار وکیل از مشهورترین جاهای دیدنی شیراز است که در مرکز شهر شیراز قرار گرفته و از بزرگ‌ترین و مشهورترین بازارهای سنتی ایران محسوب می‌شود. بازار وکیل به تقلید از بازار قیصریه لار (در استان فارس) ساخته شده و در گذشته، قلب اقتصادی شیراز بود. این بخش از مجموعه وکیل شیراز با وجود معماری ساده، زیبا و دیدنی است و این زیبایی باعث شد که به عنوان یکی از لوکیشن‌های فیلم «داش آکل» مسعود کیمیایی انتخاب شود.
بازار وکیل شیراز کجاست؟
بازار وکیل شیراز در خیابان کریمخان زند و حدفاصل خیابان‌های دروازه سعدی و طالقانی قرار دارد و همسایه دیواربه‌دیوار مسجد وکیل است. این بازار تا شاه‌چراغ، حمام وکیل و ارگ وکیل فاصله کمی دارد و به 2 بخش جنوبی و شمالی تقسیم می‌شود که درب اصلی آن‌ها در خیابان زند و ضلع شرقی میدان شهرداری واقع شده است.
آدرس بازار وکیل شیراز: شیراز، خیابان زند، ضلع شرقی میدان شهرداری
بخوانید از: کامل‌ترین اطلاعات راهنمای سفر به شیراز
ساعات بازدید بازار وکیل شیراز
اگر می‌خواهید زمان مراجعه به بازار وکیل بیشتر حجره‌های آن باز باشند و بتوانید تمام مایحتاج خود را بخرید، بهتر است ساعت 9 صبح به بعد را برای مراجعه به آن انتخاب کنید. در بهار و تابستان بیشتر فروشنده‌های بازار تا ساعت 10 شب کار می‌کنند و در پاییز و زمستان هم معمولاً 7 شب می‌بندند.
تاریخچه بازار وکیل شیراز
این بخش از مجموعه وکیل شیراز، به تقلید از بازار قیصریه شهر لار ساخته شده است. قدمت بازار قیصریه لار به زمان شاه‌عباس صفوی برمی‌گردد و زمانی که کریمخان در سرکشی به شهر لار از آن بازدید می‌کند، تصمیم می‌گیرد مشابه آن را در شیراز بسازد تا مرکزی برای کسب‌وکار و امور اقتصادی پایتخت باشد. ساخت بازار وکیل 21 سال طول می‌کشد و عاقبت در سال 1193 هجری قمری افتتاح می‌شود.
این بازار تا مدت‌ها مهم‌ترین مرکز اقتصادی شیراز بود و به جز خریدوفروش کالاهای داخلی و خارجی، در آن صدور حوالجات و امور صرافی هم انجام می‌شد.
ساختار بازار وکیل شیراز
مثل بسیاری از بازارهای سنتی، در بازار وکیل هم راسته‌ها یا بخش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام به عرضه گروه خاصی از کالاها می‌پردازند. همچنین این بازار هم مثل دیگر بازارهای سنتی یک چهارسوق در مرکز دارد که بخش‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی بازار را از یکدیگر جدا می‌کند. در ادامه، به کسب‌وکارهای متمرکز در هر بخش اشاره می‌کنیم:
- در بخش شمالی، مخصوص ترمه فروشان و کلاه‌دوزان است و 3 سرا با نام‌های احمدی، روغنی و گمرک دارد.
- بخش جنوبی در گذشته با نام بازار شمشیرگرها شناخته می‌شد و در حال حاضر محل عرضه صنایع‌دستی است.
- بخش غربی (بازار ترکش‌دوزهای قدیم) به عرضه فرش‌های دستباف اختصاص دارد.
- در بخش شرقی یا بازار علاقه بندان قدیم هم انواع فرش؛ ادویه و گیاهان دارویی عرضه می‌شود.
بخوانید از: بهترین مراکز خرید و بازارهای شیراز
معماری بازار وکیل شیراز
سبک معماری بازار وکیل هم مثل سایر بخش‌های مجموعه وکیل شیراز ساده و چشم‌نواز است و در آن تکرار الگوها دیده می‌شود. در ساخت بنای بازار وکیل از آجر، گچ و آهک استفاده شده و سقف‌های طاق ضربی آن را ستون‌های سنگی و محکم سرپا نگه داشته است. در گذشته چهارسوق آن یک حوض بزرگ داشت که از آن آبراه‌هایی به بخش‌های مختلف بازار سرازیر می‌شد. با وجود حذف حوض، آبراه‌ها هنوز پابرجا هستند.
برای تهویه این بازار مسقف و بزرگ، از سیستم سنتی بادگیر استفاده شده و برای گردش بهتر هوا، دریچه‌هایی زیر طاق‌های سقف قرار داده بودند که پس از مرمت بازار این دریچه‌ها بسته شدند و به جای آن، روی سقف هر حجره یک دریچه برای تأمین هوا و روشنایی قرار دادند.
از بازار وکیل شیراز چه چیزی بخریم؟
در این بخش از مجموعه وکیل شیراز می‌توانید صنایع‌دستی شیراز، عشایر، بلوچ‌ها و سایر اقوامی که در دوره‌های تاریخی مختلف به شیراز مهاجرت کرده‌اند را تهیه کنید. علاوه بر این، بازار وکیل گزینه مناسبی برای خرید فرش دستباف ایرانی، پارچه و زیورآلات سنتی است.
بخوانید از: سوغاتی های دوست داشتنی شهر شیراز
معرفی حمام وکیل شیراز
حمام وکیل یکی از جذاب‌ترین بخش‌های مجموعه وکیل شیراز است؛ چون به جز تزیینات و نگارگری‌های جذاب و دیدنی، مجسمه‌های مومی جالبی دارد که ما را با آداب‌ورسوم، فرهنگ و پوشش مردم شیراز در گذشته آشنا می‌کنند.
مثل بسیاری از حمام‌های سنتی، حمام وکیل هم تنها محلی برای نظافت نبوده و یکی از مراکز بزرگ اجتماعی شیراز بوده است. در این حمام مراسم، دورهمی‌ها و حتی جلسات مهم برای تصمیم‌گیری در مورد اوضاع شهر و محلات مختلف آن برگزار می‌شده است.
حمام وکیل شیراز کجاست؟
حمام وکیل در مرکز شهر شیراز واقع شده است و همسایه مسجد وکیل است. این بنای تاریخی از خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی‌خان زند دسترسی مناسبی دارد و بسته به موقعیت جغرافیایی محل اقامت خود در شیراز، می‌توانید را از طریق یکی از این خیابان‌ها خودتان را به حمام وکیل برسانید.
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به تمامی بخش‌های مجموعه وکیل شیراز، ایستگاه زند است و با 10 دقیقه پیاده‌روی از این ایستگاه به حمام وکیل می‌رسید.
آدرس حمام وکیل: شیراز، خیابان طالقانی
بخوانید از: دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز را بشناسید!
ساعت بازدید از حمام وکیل
ساعت بازدید از حمام وکیل در بهار و تابستان از 8:30 صبح تا 8:30 شب و در پاییز و زمستان از 7:30 صبح تا 7:30 شب است. در روزهای تاسوعا و عاشورا، رحلت امام جعفر، شهادت امام علی، رحلت پیامبر و … این جاذبه تاریخی تعطیل است.
تاریخچه حمام وکیل
حمام وکیل به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های مجموعه وکیل شیراز در سال 1187 قمری به دستور کریمخان ساخته شد. در دوران قاجار، تزیینات و نگاره‌های این حمام با ساروج پوشانده شد و تزیینات جدیدی روی آن‌ها صورت گرفت.
این حمام تا دوره پهلوی دوم کاربری اصلی خود را حفظ کرد و رختکن آن هم به زورخانه تبدیل شده بود؛ تا این که بروز ترک‌هایی در دیوار و سقف حمام، باعث تعطیلی آن شد و مرمت آن در دستور کار اداره باستان‌شناسی وقت قرار گرفت. در دوران بعد از انقلاب این حمام مدتی سفره‌خانه سنتی بود و بروز آسیب‌های جدید، باعث شد که طرح تبدیل آن به موزه کلید بخورد.
بخوانید از: معماری سنتی شیراز
تزیینات و معماری حمام وکیل شیراز
آن طور که از وضعیت فعلی حمام می‌توان فهمید، این بنا پرنقش‌ونگارترین بخش مجموعه وکیل شیراز بوده و معماران زمان زندیه اوج هنر و خلاقیت خود را در ساخت آن به خرج داده‌اند. ازآنجایی‌که آهک در برابر رطوبت مقاومت زیادی دارد، برای پوشاندن دیوارهای داخلی این حمام از این ماده استفاده شده و معماران آن با تکنیکی به نام آهک‌بری، طاق‌ها و نقش و نگارهای زیبای آن را ایجاد کرده‌اند.
یکی از تفاوت‌های اساسی حمام زندیه با بسیاری از حمام‌های سنتی دیگر، نقاشی‌های حماسی و مذهبی متعددی است که در دوران قاجار به آن اضافه شده است. این نقاشی‌ها به داستان‌هایی مثل معراج پیامبر، به چاه انداختن حضرت یوسف، قربانی کردن حضرت اسماعیل، دیدار بیژن و منیژه و … اشاره دارند.
بخش‌های مختلف حمام
همان‌طور که گفتیم، حمام وکیل فقط محلی برای شست‌وشو نبوده و به همین دلیل بخش‌های مختلفی برای برگزاری مراسم سنتی مربوط به جشن عروسی، کشیدن دندان، اصلاح سر و ریش و اجتماعات مردم هم بوده است. در ادامه با بخش‌های مختلف این حمام بیشتر آشنا می‌شوید:
ورودی
حمام وکیل یک ورودی کوچک دارد که به دلیل جلوگیری از ورود هوای سرد و سرماخوردن مراجعان، با این ابعاد ساخته شده است. این در با یک راهروی شیب‌دار به رختکن متصل می‌شود که کاشی‌کاری‌های زیبایی دارد.
سربینه
سربینه یا رختکن بزرگ‌ترین بخش حمام وکیل است که به شکل هشت‌ضلعی ساخته شده است. در بخش‌های مختلف آن حوضچه‌هایی قرار دارد که در گذشته پر از آب سرد بوده و افراد پس از استحمام پای خود را در آن می‌گذاشتند تا دمای بدنشان متعادل شود. در اطراف سربینه سکوهای مختلفی دیده می‌شود که هر کدام مخصوص قشر خاصی از جامعه بوده است.
میان در
میان در یک راهروی پر پیچ‌وخم است که گرمخانه را به سربینه متصل می‌کند و هدف از ساخت آن، جلوگیری از قرار گرفتن سریع افراد در معرض هوای سرد بوده است. دیوارهای این بخش هم نقش و نگارهای زیبایی دارد.
خزینه‌ها
در بخش شمالی گرمخانه 3 خزینه وجود دارد که در خزینه وسط آب گرم وجود داشته و خزینه‌های دیگر پر از آب سرد و ولرم بوده‌اند تا افراد بتوانند با دمای دلخواهشان استحمام کنند.
گرمخانه
گرمخانه محوطه‌ای چهارگوش است که چهار ستون زیبا دارد و در دو طرف آن 2 شاه‌نشین بزرگ دیده می‌شود. این بخش مخصوص استراحت شاه و درباریان بوده است. در وسط گرمخانه یک حوض مرمری بزرگ دیده می‌شود و 2 اتاق حوض دار هم در آن وجود دارد.
موزه حمام وکیل
این بخش از مجموعه وکیل شیراز موزه مردم‌شناسی هم هست و در آن 30 مجسمه مومی وجود دارد که هر کدام نماینده یکی از مشاغل یا قشر خاصی از جامعه قدیم شیراز هستند. در جلوی برخی از این مجسمه‌ها یک اسپیکر وجود دارد که داستان آن‌ها را برایتان روایت می‌کند. همچنین برخی از آن‌ها هم مراسم مهمی که در گذشته در حمام برگزار می‌شده را نشان می‌دهند.
مراسم حمام وکیل
مثل بسیاری از حمام‌های سنتی، حمام مجموعه وکیل شیراز هم محل برگزاری مراسمی مثل جشن زایمان، چله نوزاد، آشنایی خانواده داماد با عروس، حنابندان و … بوده است. یکی از جذاب‌ترین بخش‌های حمام، مجسمه‌های مومی مربوط به بانوانی است که مشغول برگزاری جشن حنابندان هستند و یکی از ترانه‌های سنتی شیرازی را می‌خوانند.
در قدیم حمام وکیل شیراز چگونه گرم می‌شد؟
برای حفظ گرما در گرمخانه حمام، کف آن را از جنس سنگ ساخته بودند؛ چون سنگ گرما را برای مدتی طولانی حفظ می‌کند. این حمام یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های گرمایش از کف را دارد و کانال‌هایی با عرض کم از زیر سنگ‌های کف آن عبور می‌کردند که دود و گرما را به بیرون از حمام انتقال می‌داند و وظیفه گرم کردن کف حمام را هم بر عهده داشتند.
دود جاری در این کانال‌ها، ناشی از سوختن هیزم‌هایی بود که زیر خزینه‌ها قرار داشتند و آب آن‌ها را گرم می‌کردند.
بخوانید از: همه چیز درباره مسجد نصیر الملک؛ مسجد هزار رنگ شیراز
معرفی مسجد وکیل شیراز
مسجد وکیل از جمله مساجد تاریخی شیراز است که در میان سایر بخش‌های مجموعه وکیل شیراز یعنی حمام و بازار قرار دارد. مثل بسیاری از مساجد سنتی، مسجد وکیل هم رکن مذهبی و اجتماعی جامعه قدیم شیراز بوده است. این مسجد بزرگ و باشکوه هم به دستور کریمخان زند ساخته شده است.
مسجد وکیل کجاست؟
مسجد وکیل یا مسجد سلطانی هم در خیابان طالقانی شیراز واقع شده؛ اما می‌توان از خیابان‌های زند و لطفعلی‌خان زند هم به آن دسترسی داشت. این مسجد در نزدیکی میدان شهرداری (شهدای فعلی) شیراز واقع شده که یکی از شلوغ‌ترین بخش‌های شهر شیراز است و به همین دلیل دسترسی به آن با وسایل حمل‌ونقل عمومی راحت است. برای دسترسی به این مسجد با مترو هم باید در ایستگاه زند پیاده شوید.
نشانی مسجد وکیل: شیراز، خیابان طالقانی، غرب بازار وکیل
ساعت کاری مسجد وکیل شیراز
ساعت بازدید از این بخش مجموعه وکیل شیراز، از 8 صبح تا 8 شب است و در روزهای تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی، رحلت پیامبر، رحلت امام خمینی و شهادت امام جعفر امکان بازدید از ان وجود ندارد.
تاریخچه مسجد وکیل
مسجد وکیل در سال 1187 هجری ساخته شد و بر اساس اسناد تاریخی، ساخت آن فقط 2 سال طول کشیده است. کریمخان دستور داد تا این مسجد را بدون گنبد و گلدسته و با کمترین تزیینات ممکن بسازند و به همین دلیل است که فضایی ساده، صمیمی و آرامشبخش دارد.
مسجد وکیل یکبار در زمان فتحعلی‌شاه قاجار و یک بار هم در زمان پهلوی مرمت و بازسازی شده است.
معماری مسجد وکیل
مسجد وکیل هم مثل سایر بخش‌های مجموعه وکیل شیراز با خشت، گچ و آهک ساخته شده و در معماری آن از تکرار طرح و الگو استفاده شده است. برای تزیین بخش‌های مختلف این مسجد از کتیبه‌های خط نستعلیق و ثلث، میناکاری، کاشی‌کاری‌های رنگی و حجاری به کار رفته است و از جمله مسجدهای سنتی دو ایوانی محسوب می‌شود.
بخش‌های مختلف مسجد وکیل
مسجد وکیل یکی از بزرگ‌ترین مسجدهای ایران است و حدود 11 هزار متر مربع وسعت دارد. در ادامه بخش‌های مختلف این مسجد بزرگ و دلنشین را معرفی می‌کنیم:
ورودی
لته‌های در ورودی مسجد ارتفاع 8 متر و عرض 3 متر دارند. بعد از در ورودی دالانی هشت‌ضلعی و زیبا وجود دارد که در سقف آن کاشی‌کاری‌های زیبای گل و بته و عبارت لا اله الا الله دیده می‌شود.
شبستان جنوبی
در قسمت جنوبی حیاط بزرگ مسجد، یک چهارطاقی وجود دارد که درب وردی شبستان جنوبی در زیر یکی از این طاق‌ها دیده می‌شود. شبستان جنوبی مسجد وکیل، 5 هزار متر مربع وسعت و 48 ستون سنگی زیبا دارد که به صورت مارپیچ تراش خورده‌اند و روی بخش تاج آن‌ها حکاکی‌های زیبایی دیده می‌شود. بین این ستون‌ها، طاق‌های ضربی پرتکرار مسجد قرار گرفته که زیبایی و شکوه آن را نشان می‌دهند.
در شبستان جنوبی منبری از جنس مرمر و دارای 14 پله قرار گرفته که سنگ‌های آن به دستور کریمخان از مراغه به شیراز آورده شده‌اند. این منبر در نزدیکی محراب زیبا و کاشی کاری شده مسجد واقع شده که رنگ و نقش را به معماری ساده شبستان افزوده است.
طاق‌نماها
در میان شبستان‌های جنوبی و شمالی و در اضلاع غربی و شرقی مسجد، 11 طاق نمای یکسان با کاشی کاری رنگی و مزین به آیات قرآن وجود دارد.
شبستان زمستانی
در بخش شرقی مسجد مجموعه وکیل شیراز، شبستانی 4 دهنه و کوچک‌تر از شبستان اصلی وجود دارد که با نام شبستان زمستانی شناخته می‌شود. این شبستان 12 ستون دارد و تزیینات آن نسبت به شبستان تابستانی (اصلی) ساده‌تر است.
طاق مروارید
طاق مروارید یکی از زیباترین بخش‌های مسجد وکیل است که 2 گلدسته کاشی کاری شده و 3 طاق نمای کوچک دارد. یکی از این طاق نماها مسیر دسترسی ورودی به حیاط مسجد را فراهم می‌کند. در سقف و جرزهای طاق مروارید از کاشی‌های هفت رنگ و تزیینات گل و بوته استفاده شده و ازاره‌های آن از جنس سنگ مرمر است. این سنگ‌های مرمر هم حکاکی‌های خیره کننده‌ای دارند.
مجموعه وکیل شیراز؛ چند شگفتی در یکجا
در این مقاله به معرفی بخش‌های مختلف مجموعه وکیل شیراز یعنی حمام، مسجد و بازار وکیل پرداختیم و شما را با ساعات بازدید، تاریخچه، مسیر دسترسی و قسمت‌های مختلف هر کدام آشنا کردیم. برای دسترسی بهتر به بخش‌های مختلف مجموعه وکیل شیراز، می‌توانید وارد صفحه اجاره ویلا و سوئیت در شیراز شوید و یکی از اقامتگاه‌های باکیفیت شب در این شهر را رزرو کنید.
سؤالات متداول درباره مجموعه وکیل شیراز
مجموعه وکیل شیراز کجاست؟
مجموعه وکیل شیراز یا مجموعه زندیه، در مرکز شهر شیراز قرار دارد و متشکل از حمام، بازار و مسجد وکیل است که امکان دسترسی به هر سه آن‌ها از طریق خیابان‌های طالقانی، زند و لطفعلی‌خان زند شیراز وجود دارد.
ساعت کاری بازار وکیل چگونه است؟
حجره‌های این بازار از ساعت 9 صبح کار خود را شروع می‌کنند. در شش‌ماهه اول سال تا ساعت 10 و در شش‌ماهه دوم تا ساعت 7 شب باز هستند.
حمام وکیل شیراز کجاست؟
حمام وکیل در مجاورت مسجد وکیل و در خیابان طالقانی شیراز قرار دارد.
