معرفی حرم شاه عبدالعظیم شهر ری تهران + آدرس و اطلاعات مورد نیاز

حرم شاه عبدالعظیم بدون شک معروف‌ترین مکان زیارتی تهران است. آستان این امام‌زاده متبرک نه تنها از بعد مذهبی، بلکه از منظر تاریخی نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. امروز سری به این زیارتگاه پر عطر و نور می‌زنیم و گوشه گوشه این قبله متبرک را به شما معرفی می‌کنیم!

جهت مشاهده و رزرو سوئیت و ویلا در شهر ری کلیک کنید

معرفی مجموعه زیارتی حرم شاه عبدالعظیم

حرم شاه عبدالعظیم در جنوب تهران و در شهر ری قرار دارد. این حرم، آرامگاه «عبدالعظیم حسنی» از نوادگان امام حسن (ع) است که با نام شابدلعظیم نیز معرفی می‌شود. بقعه‌ای زیارتی که بسیاری از علمای دینی و افراد شهیر دیگر در این مکان و در جوار ضریح و رواق‌هایش به خاک سپرده شده‌اند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید حرم شاه عبدالعظیم قدمت دور و درازی دارد و تاریخ ساختش به دوره‌های ایلخانی، صفوی و قاجار بازمی‌گردد. این حرم همچنین از بخش‌های متنوعی تشکیل شده است که سر زدن به تک تک آنها به چند روز زمان احتیاج دارد. بیشتر این بخش‌ها در زمان حکومت قاجار ساخته شده و به حرم اصلی اضافه شدند.

عبدالعظیم حسنی کیست؟

به استناد مدارک تاریخی، عبدالعظیم حسنی یکی از علمای شیعه است که جد چهار نسل قبل او به امام حسن مجتبی برمی‌گردد. وی در زمان زندگی‌اش بسیاری از احادیث معصومین را ثبت کرد و به نسل‌های بعدی انتقال داد.

با این حال درباره دوران زندگی وی داستان‌ها و روایات متعددی وجود دارد. مثلا برخی علما می‌گویند که عبدالعظیم حسنی در زمان امام رضا و امام جواد زندگی می‌کرده و در زمان امام هادی فوت کرده است. برخی دیگر نیز معتقدند که وی از اصحاب امام حسن عسگری بوده و به دلیل فشارهای حکومت بنی‌عباس علیه شیعیان، مدتی را به‌صورت پنهانی در میان مردم مدینه، بغداد و سامرا زندگی کرده است.

روایات متفاوتی نیز درباره مهاجرت عبدالعظیم حسنی به ری وجود دارد. برخی داستان‌ها حاکی از آن هستند که این عالم شیعه به دستور امام هادی و برای فرار از آزار حکومت بنی‌عباس از سامرا به ری مهاجرت کرده است. برخی دیگر از روایات نیز ذکر کرده‌اند که عبدالعظیم حسنی بعد از زیارت حرم امام رضا، در سردابی در شهرری ساکن شد.

پس از سکونت عبدالعظیم حسنی در شهرری، شیعیان به تدریج متوجه حضور او در این منطقه شدند و به دیدارش آمدند. او تا زمان مرگ در این منطقه زندگی کرد و در همین جا دفن شد.

جهت مشاهده و رزرو خانه وسوئیت در تهران کلیک کنید

تاریخچه بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی

آنطور که اسناد تاریخی می‌گویند، حضرت عبدالعظیم در سال ۲۵۰ به ری آمد تا دین اسلام را ترویج کند. او به صورت مخفیانه در این شهر زندگی ‌کرد و سر انجام در سال ۲۵۴ یا ۲۵۵ هجری قمری از دنیا رفت. با مرگ وی، مردم شهر پس از خاکسپاری برای او قبه‌ای ساده بنا کرده و حضرت را در باغی بیرون از شهر ری به نام «دروازه باطان» به خاک سپردند.

در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری، بنای اولیه آرامگاه احداث شد و در قرن چهارم هجری قمری و زمان حکومت دیلمیان، تعمیراتی روی آن صورت گرفت. سال‌ها بعد و در دوره سلجوقیان، سردر ورودی حرم به احداث رسید و ساختمان اصلی بقعه و گنبد نیز شکل گرفت. این سردر آجری هنوز هم در بخش شمالی حرم به چشم می‌آید و یکی از قدیمی‌ترین بناهای اینجا شناخته می‌شود.

بخوانید از: صفر تا 100 تهرانگردی در سفر به تهران 

تاریخچه حرم شاه عبدالعظیم در دوران صفویان

در دوران سلجوقی و تیموری، تلاش‌های زیادی در راستای بازسازی و بهبود وضعیت آرامگاه صورت گرفت. با این حال بخش زیادی از تغییرات حرم شاه عبدالعظیم در زمان شاه طهماسب صفوی انجام شد. در این دوره بنای آرامگاه وسعت زیادی پیدا کرد و دارای شکوه و جلال خاصی شد. بناهایی مانند صحن اصلی و مسجد شمالی، رواق و مسجد زنانه از مهم‌ترین آثار دوره صفوی به شمار می‌روند.

بخوانید از: 20 مورد از جاهای دیدنی تهران که نمیدانید؛ گشت‌وگذاری کامل در پایتخت 

تاریخچه حرم شاه عبدالعظیم در دوران قاجار

با پایتخت شدن تهران در دوره قاجار، برنامه‌های متعددی برای ساخت بناهای جدید در حرم شاه عبدالعظیم در دستور کار قرار گرفت. در دوره ناصرالدین شاه علاوه بر تعمیر مجموعه به دست معماران آن زمان، صحن بزرگ حضرت عبدالعظیم نیز به احداث رسید. ساخت ضریح نقره حرم نیز به دوران فتحعلی شاه قاجار بازمی گردد که بخشی از كتیبه حاشیه بالای آن در ضریح امروزی نصب شده است.

تزئینات كاشی‌كاری و آینه‌كاری، تهیه و نصب درهای خاتم، احداث بازار و غرفه‌ها و ایوان‌های اطراف صحن، ساخت ساختمان مدرسه امین السّلطان، طراحی باغ جیران و احداث باغ طوطی از دیگر فعالیت‌هایی بود که در زمان قاجار روی بنای حرم شاه عبدالعظیم انجام شد.

بخوانید از: حرم شاهچراغ شیراز

معماری حرم شاه عبدالعظیم

حرم شاه عبدالعظیم از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هر یک از آنها معماری منحصر به فردی دارند. در ادامه ضمن معرفی مختصر این بخش‌ها، از معماری منحصر به فرد آنها نیز صحبت می‌کنیم:

گنبد و مناره های حرم شاه عبدالعظیم

اولین و مهم‌ترین بخش حرم شاه عبدالعظیم، گنبد این بقعه متبرک است. سازه اولیه این گنبد به صورت مخروطی یا هرمی بود و سپس در دوره سلجوقیان به شکل مدور طراحی شد. در دوران صفویان قسمت‌های داخلی و بیرونی گنبد با هنر نقاشی و کاشی‌کاری زینت یافت و روکش طلا در دوران ناصرالدین شاه جلوه دیگری به این بنا داد.

دو مناره بلند و باشکوه حرم شاه عبدالعظیم نیز در زمان ناصرالدین شاه ساخته شد. مناره‌هایی با ۳۳ متر ارتفاع که در دو طرف ایوان شمالی حرم به احداث رسیدند. در داخل این مناره‌ها، پله‌هایی برای بالا رفتن و رسیدن به بخش‌های فوقانی حرم وجود دارد.

بخوانید از: معرفی مهم ترین آثار قدیمی و بناهای تاریخی استان تهران 

بنای اصلی حرم شاه عبدالعظیم

بنای اصلی حرم، یک ساختمان چهارضلعی است که از دو طبقه تشکیل شده و تمام بخش‌های داخلی‌اش به آینه‌کاری مزین شده است. بخش اصلی آینه‌کاری‌های داخل حرم نیز توسط معماران دوره قاجار طراحی و نصب شده است.

بخوانید از:  10 جاذبه مذهبی-تاریخی ایران

ضریح و صندوق حرم شاه عبدالعظیم

صندوق حرم، قدیمی‌ترین بخش بارگاه شاه عبدالعظیم است که قدمتش به قرن هشتم هجری قمری برمی‌گردد. در چهار طرف این صندوق، آیات قرآن به خط نسخ برجسته وجود دارد و زیارتنامه‌هایی به خط برجسته ثلث نیز در اطراف آن به چشم می‌خورد. این صندوق از چوب‌ درخت گردو، ترنج، عود و نوفل ساخته شده است.

ضریح حرم نیز مانند بیشترِ بخش‌های اینجا، در دوران قاجار ساخته شده و بیشتر از ۴۷۲ کیلوگرم از وزن آن را نقره تشکیل می‌دهد.

بخوانید از: سفری یک روزه به جاذبه‌های شگفت انگیز اطراف تهران 

بخش‌های مختلف حرم شاه عبدالعظیم

حرم شاه عبدالعظیم آنقدر بخش‌های وسیع و متنوعی دارد که بهتر است پیش از سر زدن به این مجموعه، به خوبی تمام آنها را بشناسید:

آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)

آستان مقدس شاه عبدالعظیم بنای اصلی آرامگاه است که به سبک معماری سلجوقی ساخته شده و با چهار طاق مورب در سقف به چشم می‌آید. بخش زیادی از فضای داخلی این آرامگاه با آینه کاری و خطاطی تزئین شده است.

آستان مقدس امامزاده حمزه (ع)

آستان مقدس امامزاده حمزه از دیگر آرامگاه‌های شاه عبدالعظیم است. وی را یکی از فرزندان امام موسی کاظم و برادر امام رضا (ع) معرفی می‌کنند. مورخان می‌گویند که این امام‌ برای دیدن برادرش و در راه خراسان، در شهر ری درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

بنای این آرامگاه و گنبدش، در دوران شاه طهماسب صفوی ساخته شده و مانند حرم عبدالعظیم به هنر آینه‌كاری مزین شده است.

آستان مقدس امامزاده طاهر (ع)

در شمال شرقی صحن حضرت شاه عبد العظیم، چشمتان به بقعه امامزاده طاهر (ع) می‌خورد که با گنبدی فیروزه‌ای در میان حیاط حرم می‌درخشد. بنای بقعه این امام زاده نیز در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار ساخته شده است.

بخوانید از: معرفی اماکن مذهبی پایتخت

مسجد جامع

در بخش شمالی صحن حرم، یک مسجد جامع دیدنی هم وجود دارد که مانند دیگر بناهای این آرامگاه در زمان قاجار ساخته شده است.

بازار شاه عبدالعظیم

بدون شک یکی از جذاب‌ترین بخش‌های حرم شاه عبدالعظیم، بازار آن است که با نام «بازار ری» نیز معرفی می‌شود. این بازار درست در کنار حرم قرار گرفته و در آن همه چیز، از خوردنی و ادویه و داروهای سنتی تا انواع تسبیح، جانماز و مهر پیدا می‌شود.

بازاری که شکل و شمایل سنتی و قدیمی دارد اما می‌توان در آن اجناس جدید و به روز هم پیدا کرد. رونق فراوان این بازار و رنگ و بوی جذابش باعث شده است تا بسیاری از زائران پس از زیارتی دلنشین، به آن مراجعه کرده و چند ساعتی در میان مغازه‌هایش چرخ بزنند.

صحن‌های‌ حرم شاه عبدالعظیم

حرم شاه عبدالعظیم از پنج صحن شمالی، شمال غربی، غربی، شمال شرقی و جنوبی تشکیل شده است. صحن شمالی حرم که با نام عتیق شناخته می‌شود، از دوران قاجار به یادگار مانده و محل اصلی رفت و آمد زائران است. صحن شمال غربی یا باغ طوطی، صحنی است که به محل دفن مشاهیر و گورستان حرم تعلق دارد.

همانطور که از نامش پیداست، صحن غربی یا صحن آیت‌الله کاشانی در غرب حرم واقع شده و از شمال به باغ طوطی، از غرب به حوزه علمیه و از شرق به اماکن متبرکه می‌رسد. صحن شمال شرقی در قسمت شرقی امامزاده طاهر واقع شده و به عنوان یکی از گورستان‌های آستانه از آن استفاده می‌شود. صحن جنوبی نیز در جوار امامزاده حمزه (ع) واقع شده و زائران را به بنای این اما‌مزاده هدایت می‌کند.

بخوانید از: گشت و گذار در شهرری

ایوان‌ ها و رواق های حرم

بخش عظیمی از مجموعه بنای شاه عبدالعظیم شامل ایوان‌ها و رواق‌های حرم می‌شوند که در ادامه هر یک را به اختصار توضیه می‌دهیم:

رواق شرقی: این بنا قدیمی‌ترین رواق آستان است که قدمتش به دوره شاه طهماسب صفوی برمی‌گردد. در گذشته ورودی حرم در این رواق بوده است اما امروزه به صورت مسجد و رواق زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رواق شمالی: این رواق بین حرم و ایوان شمالی قرار گرفته و راه اصلی ورود به حرم به حساب می‌آید.

رواق غربی یا بالاسر: بر اساس روایات قدیمی، ناصرالدین شاه و یکی از همسرانش در این مکان دفن شده‌اند. با اینحال هیچ نشانه‌ای از قبور آنها در اینجا وجود ندارد. این رواق در قسمت غربی حرم و در محل اتصال به حرم امامزاده حمزه واقع شده و نماز جماعت در آن اقامه می‌شود.

ایوان شرقی: قدیمی‌ترین ایوان حرم، ایوان شرقی است که به فرمان شاه طهماسب ساخته شد.

ایوان شمالی: این ایوان محل ورود زائران از شمال و صحن عتیق حرم محسوب می‌شود.

باغ جیران

باغ جیران یکی از بخش‌های تاریخی حرم شاه عبدالعظیم است که داستان جالب و شنیدنی دارد. جیران همسر ناصرالدین شاه قاجار و یکی از محبوب‌ترین سوگلی‌های او بود که به دلیل بیماری سل از دنیا رفت. علاقه ناصرالدین شاه به وی تا حدی بود که تا پایان عمر او را فراموش نکرد و هرگز اجازه نمی‌داد کسی به اقامتگاه قدیمی جیران نزدیک شود.

این شاه قاجار پس از مرگ جیران، باغی به همین نام در محوطه حرم شاه عبدالعظیم تأسیس کرد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید ناصرالدین شاه نیز بعد از کشته شدن توسط میرزا رضای کرمانی، در باغ جیران و در جوار همسر محبوبش دفن شد. این باغ در زمان قاجار در ضلع غربی آستان قرار داشت، با این حال با گذشت زمان بخش‌های زیادی از آن از بین رفته و آثار زیادی از آن باقی نمانده است.

برای اجاره ویلا در اطراف تهران کلیک کنید

موزه حرم عبدالعظیم حسنی

کشف آثار باستانی و تاریخی در بنا و ساختمان‌های اطراف حرم شاه عبدالعظیم، ایده ساخت یک موزه جمع و جور را به سر مسئولان انداخت. به همین دلیل در سال ۱۳۸۱ موزه‌ای به وسعت سه‌ هزار مترمربع در ضلع جنوب شرقی حرم راه‌اندازی شد. تا پیش از ساخت این موزه، اشیا تاریخی و نفیس در خزانه حرم نگهداری میشدند.

این موزه ساختمانی سه طبقه است که از آن برای نگهداری آثار گرانبهایی مانند قرآن‌های خطی، شاهنامه مصور فردوسی، قفل‌های فولادی و نقره‌ای کتیبه‌دار، هجاری‌ها و کاشی‌کاری‌ها، آثار سفالی، مهرها و مدال‌های اهدایی از سوی قهرمانان و ورزشکاران کشور، نقاشی‌های واقعه کربلا و مجموعه آثار فلزی استفاده می‌شود.

غرفه‌های حرم شاه عبدالعظیم

در حرم شاه عبدالعظیم غرفه‌های مختلفی تعبیه شده است که در برخی از آنها آثار فرهنگی و مذهبی متنوعی عرضه می‌شود. در این غرفه‌ها همچنین مشاوران دینی حضور دارند و پاسخگوی سوالات زائران هستند. به کمک خادمان حرم و بخش راهنمای زائران می‌توانید با فعالیت‌های مختلفی که در غرفه‌های مجموعه انجام می‌شود آشنا شده و از آن‌ها استفاده کنید.

پارکینگ حرم

خوشبختانه در ضلع جنوبی حرم شاه عبدالعظیم، یک پارکینگ نسبتا وسیع ساخته شده است که زائران می‎توانند با پارک کردن خودرو شخصی، به راحتی خود را به حرم برسانند. بهتر است که بدانید پارکینگ حرم در روزهای پرازدحام مانند شب‌های قدر یا دهه اول ماه محرم بسیار شلوغ و پر تردد است و برای پیدا کردن جای مناسب باید زودتر راهی پارکینگ شوید و یا از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید.

آرامگاه‌های اشخاص معروف در حرم (باغ طوطی)

در حوالی حرم شاه عبدالعظیم و به ویژه در قبرستان باغ طوطی، بسیاری از مشاهیر، شخصیت‌های سیاسی و اشراف حکومتی دفن شده‌اند. همانطور که گفتیم، ناصرالدین شاه در این مکان به خاک سپرده شد و رضاشاه نیز در این حرم مقبره‌ای داشت که پس از انقلاب تخریب گشت.

قائم‌مقام فراهانی، دکتر بدیع‌الزمان فروزان‌فر، ستارخان، علامه محمد قزوینی، آیت‌الله کاشانی، آیت‌الله اثنی‌عشری، امیری فیروزکوهی، شهید شیخ محمد خیابانی، اسماعیل آشتیانی، حاج‌علی رزم‌آرا، علی‌اصغر حکمت و عباس اقبال آشتیانی از دیگر افراد صاحب نامی هستند که در حرم شاه عبدالعظیم به خاک سپره شده‌اند.

بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی کجاست؟

بارگاه حضرت شاه عبدالعظیم در شهر ری، خیابان مدرس، میدان مدرس قرار دارد. دیگر اطلاعات مربوط به این امام‌زاده به شرح زیر هستند:

تلفن حرم شاه عبدالعظم حسنی: ۵۱۲۲۰

تلفن روابط عمومی حرم شاه عبدالعظیم: ۰۲۱۵۵۹۳۸۰۰۱

آدرس سایت حرم  abdulazim.com

آدرس پیچ اینستاگرام حرم شاه عبدالعظیم حسنی: Abdulazim.ir

دسترسی به حرم شاه عبدالعظیم

برای دسترسی به حرم شاه عبدالعظیم می‌توانید از چند مسیر مختلف استفاده کنید:

دسترسی به حرم با مترو

برای این منظور باید بعد از سوار شدن در هر یک از ایستگاه‌های مترو، در ایستگاه شهرری پیاده شوید. این ایستگاه تا حرم ۲ کیلومتر فاصله دارد که با پیاده‌روی یا گرفتن تاکسی می‌توانید آن را طی کنید.

بخوانید از: راهنمای کامل نقشه مترو تهران

دسترسی به حرم با اتوبوس

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به شاه عبدالعظیم در ۹۰۰ متری حرم واقع شده است. برای رفتن به حرم شاه عبدالعظیم با خطوط اتوبوسرانی باید از خط ۲۴۵ استفاده کنید که شما را از میدان راه آهن به شهرری می‌رساند. سپس به ایستگاه مدرسه رفته و در آنجا سوار خط ۳۴۶ (پایانه مترو شهرری – میدان صفائیه) شوید. در ایستگاه حرم مطهر از اتوبوس خارج شده و مسیر ۵ دقیقه‌ای تا حرم را به صورت پیاده طی کنید.

دسترسی به حرم با خودرو شخصی

مسیر دسترسی به حرم بسته به مبدا سفر و جایی که در آن مستقر هستید متفاوت است. اگر در غرب تهران هستید، می‌توانید ابتدا از آزادراه تهران‌ کرج وارد بزرگاه آزادگان شوید. در ادامه از خروجی خیابان شهید رجایی خارج شده و پل فتح را پشت سر بگذارید تا به بلوار شهید دستواره برسید. در این مکان می‌توانید ماشین خود را پارک کرده و از درب جنوبی حرم داخل شوید.

اگر از شمال شهر عازم حرم شاه عبدالعظیم می‌شوید، باید وارد خیابان ولیعصر شده و خود را به چهارراه پارک‌ وی برسانید. سپس وارد بزرگراه مدرس شده و به میدان هفت تیر بروید. بعد از وارد شدن به خیابان کریم‌ خان، به سمت جنوب حرکت کرده و با پشت سرگذاشتن خیابان‌های وحدت‌ اسلامی، شوش، شهید رجایی و در نهایت پل فتح، به بلوار شهید دستواره برسید. این خیابان به حرم منتهی می‌شود.

ساعات بازدید از حرم شاه عبدالعظیم

بازدید از حرم شاه عبدالعظیم محدودیت زمانی ندارد و سر زدن به آن به‌صورت شبانه‌روزی امکان پذیر است. با این حال در برخی از ایام سال ممکن است محدودیت‌هایی در ساعات بازدید از این مجموعه وجود داشته باشد. بنابراین بهتر است پیش از سر زدن به حرم شاه عبدالعظیم، با مسئولان این مجموعه تماس بگیرید.

امکانات حرم عبدالعظیم و مراکز وابسته به آن

برخی از مهم‌ترین امکانات رفاهی مجموعه حرم شاه عبدالعظیم به شرح زیر هستند:

• سرویس بهداشتی
• وضوخانه
• کفش‌داری
• دفتر نذورات
• کتابخانه
• مرکز نجوم و آسمان‌نما
• مرکز آموزش قرآن و حدیث
• حوزه علمیه خواهران و برادران
• مجتمع آموزشی حکمت
• دارالشفا کوثر
• امانت چادر
• همیار، ویلچر و رمپ ورودی برای معلولان

سخن آخر

حرم شاه عبدالعظیم از آن دسته زیارتگاه‌هایی است که از تاریخی پر فراز و نشیب حکایت می‌کند. قدمت این بنا آنقدر دور و دراز است که سر زدن به آن می‌تواند بدون شک یک تاریخ‌گردی ناب باشد. اگر تصمیم دارید تا به این بارگاه متبرک و منحصر به فرد سر بزنید و از بناهای تاریخی‌اش دیدن کنید، می‌توانید برای رزرو اقامتگاه در شهرری از سایت شب نیز کمک بگیرید.

 

سوالات متداول

حرم شاه عبدالعظیم در کدام شهر است؟

حرم شاه‌ عبدالعظیم در شهر ری و در جنوب تهران قرار دارد.

بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی چه زمانی ساخته شد؟

بنای اصلی این آرامگاه در دوران ایلخانیان ساخته شد. با این حال زمان ساخت بناهای جدیدتر حرم به دوران صفویان و قاجاریان مربوط می‌شود.

ساعت بازدید از حرم حضرت عبدالعظیم (ع) چگونه است؟

در حال حاضر بازدید از حرم شاه عبدالعظیم محدودیت زمانی ندارد و سر زدن به آن به‌صورت شبانه‌روزی امکان پذیر است.