بازدید از کاخ پاسارگاد شیراز؛ پایتخت اولین ابر قدت جهان

چه چیزی به پاسارگاد شیراز به عنوان یک جای دیدنی اعتبار و اهمیت می‌دهد؟ این مجموعه محل زندگی، حکومت و آرامگاه بنیان‌گذار حکومتی است که با عنوان اولین ابرقدرت جهانی شناخته می‌شود و بخش بزرگی از جهان شناخته شده در آن زمان را در اختیار داشت. بسیاری از ما کوروش را به عنوان پادشاهی دادگر، یک فاتح متواضع و منصف می‌شناسیم و برای شکوه وطن در دوران حکومت او حسرت می‌خوریم.

فهرست جواب سؤال‌های بالا انتها ندارد و همین موضوع باعث شده که بازدید از کاخ پاسارگاد برای همه ایرانی‌ها واجب باشد. اگر قصد دارید چند ساعتی در مقر سابق یکی از بزرگ‌ترین امپراطوری‌های جهان قدم بزنید و در هوایی نفس بکشید که بزرگ‌ترین قانون‌گذار جهان باستان در آن نفس کشیده، در این مقاله همراه ما باشید تا پاسارگاد، دیدنی‌ها، بهترین زمان سفر، بهترین مسیر دسترسی و تاریخچه آن را بشناسید.

برای رزرو اقامتگاه در شیراز کلیک کنید

کاخ پاسارگاد کجاست؟

کاخ پاسارگاد شیراز اولین پایتخت هخامنشیان بود که به دلیل موقعیت استراتژیک دشت مرغاب و احاطه شدن آن توسط کوه‌ها، در این منطقه ساخته شد. متأسفانه در حال حاضر از باغ شهر باشکوه پاسارگاد، چیز زیادی باقی نمانده و آرامگاه کوروش کبیر، سالم‌ترین بنای آن است.

البته بازدید از سنگ‌نگاره مرد بال‌دار (که گفته می‌شود کوروش است)، بقایای کاخ‌های بارعام، اختصاصی و دروازه که قدمت آن‌ها به 6 قرن قبل از میلاد مسیح می‌رسد خالی از لطف نیست؛ چون این آثار یادگاری‌های یکی از بزرگ‌ترین فرمانروایان ایران و یاداور یکی از باشکوه‌ترین دوره‌های تاریخی کشورمان هستند.

البته مجموعه شهر تاریخی پاسارگاد تنها آثار تاریخی شهر مادر سلیمان نیست و به دلیل اهمیت این منطقه، حکومت‌های مختلف توجه ویژه‌ای به آن داشته‌اند. به همین دلیل آثاری از دوره‌های تاریخی دیگر هم در پاسارگاد وجود دارد که کاروان‌سرای مظفری برجسته‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود.

بر اساس اکتشافات باستان‌شناسی، محوطه اصلی پاسارگاد نزدیک به 160 هکتار وسعت داشته که شامل باغ‌های شاهی و کاخ‌های مقر اصلی سلطنت بوده است. این شهر تاریخی، یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی شیراز است که سالانه گردشگران زیادی را از نقاط مختلف جهان به سوی خود می‌کشاند.

موقعیت جغرافیایی پاسارگاد

مجموعه میراث جهانی پاسارگاد در نزدیکی شهر مادر سلیمان قرار دارد. این شهر، از توابع شهرستان پاسارگاد استان فارس محسوب می‌شود و در 130 کیلومتری شمال شرق شیراز واقع شده است. فاصله این شهر تاریخی تا تخت‌جمشید هم حدود 80 کیلومتر است.

آدرس کاخ پاسارگاد شیراز: استان فارس، سعادت شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان، شهر مادر سلیمان، مجموعه پاسارگاد

آدرس پاسارگاد شیراز روی نقشه

برای این که موقعیت مکانی یا لوکیشن پاسارگاد روی نقشه را بدانید، تصویر زیر را ببینید:

تاریخچه مجموعه تاریخی پاسارگاد

قدمت سکونت در دشت مرغاب به قبل از دوران هخامنشیان می‌رسد. این دشت علاوه بر موقعیت استراتژیک و دسترسی سخت به دلیل احاطه شدن توسط کوه‌ها، رودی پر آب داشت که منجر به سرسبزی و امکان سکونت در آن شده بود. این رود در حال حاضر با عنوان رود پلوار شناخته می‌شود و تنها رود دائمی منطقه است.

بر اساس گفته‌های مورخان، شروع ساخت مجموعه تاریخی پاسارگاد به دستور کوروش کبیر بوده و حتی بنای مقبره کوروش هم به دستور خود او و پیش از مرگش ساخته شده است. این شهر تا پیش از ساخت تخت‌جمشید اولین پایتخت هخامنشیان بود و بخش‌های مختلف آن به مرور و توسط جانشینان کوروش تکمیل شد.

این منطقه تا قرن‌ها بعد هم اهمیت خود را حفظ کرد و به همین دلیل است که آثاری از دوران مظفریان و تیموریان دارد. در قرن هفتم و دوران حکومت اتابکان فارس، در اطراف آرامگاه کوروش کبیر تعدادی ستون قرار داده شد و با استفاده از آن‌ها یک مسجد بزرگ را بنا کردند. در حال حاضر تنها پایه‌های ستون‌های این مسجد باقی مانده است.

آرامگاه کوروش پس از مرگ او به یک مکان مقدس تبدیل شد و به دلیل احترام فراوانی که کوروش نزد ایرانیان داشت، از این آرامگاه در طول دوره‌های تاریخی مختلف به‌خوبی نگهداری شد.

بخوانید از: کامل‌ترین اطلاعات راهنمای سفر به شیراز 

وجه تسمیه نام پاسارگاد

اولین فرضیه در مورد علت نام‌گذاری پاسارگاد شیراز، در کتاب تاریخ هرودوت مطرح شده است. این مورخ معتقد بوده که «پاسارگادی» یکی از طایفه‌های اصلی قوم پارس بوده و ریشه هخامنشیان به این طایفه می‌رسد. البته برخی می‌گویند که پاسارگاد در ابتدا «پارساگد» به معنای «اردوگاه پارس‌ها» بوده است.

البته نام پاسارگاد حدود 200 سال است که رواج پیدا کرده و تا پیش از این، محوطه پاسارگاد را با نام دشت مرغاب می‌شناختند.

ویژگی‌های معماری پاسارگاد

ویژگی‌های معماری پاسارگاد تا حدودی شبیه تخت‌جمشید است؛ یعنی کاخ‌هایی که با تعداد زیادی ستون بلند و سرستون‌های نقش‌دار احداث شده بودند. این ستون‌های بلند، باعث شده بود که کاخ‌ها عظمتی دیدنی داشته باشند و از طرف دیگر، تماشای باغ‌های و مناظر اطراف به‌راحتی میسر باشد.

مثل تخت‌جمشید، در ساخت کاخ پاسارگاد شیراز هم از مصالحی مثل سنگ، خشت و چوب استفاده شده بود و سنگ‌ها بدون هیچ نوع ملاتی و تنها با استفاده از بست‌های فولادی بزرگ، روی یکدیگر قرار می‌گرفتند. خشت خام برای پر کردن حفره‌های دیوار و لایه‌گذاری سکوها کاربرد داشته است.

آجرهای سنگی سازه‌های اصلی پاسارگاد، 45 سانتی متر طول، 22 سانتی متر عرض و قطر 5.5 سانتی متری دارند. در ساخت نمای بناهای مهم، از سنگ‌های آهکی، سنگ مرمر سیاه و سنگ کبود استفاده شده بود که در حال حاضر تنها سنگ‌های آهکی و کبود سالم باقی مانده‌اند.

سبک معماری پاسارگاد هم تلفیقی از معماری مصر، بین‌النهرین و یونان بوده است. جذاب‌ترین بنای این مجموعه تالاری بزرگ با نقشه‌ای شبیه به حرف H بوده که اطراف آن را آب‌نماهایی باشکوه و بزرگ احاطه کرده بودند.

نقشه پاسارگاد شیراز

در ادامه، نقشه پاسارگاد شیراز را می‌بینید که مسیر پیشنهادی بازدید از آن را نشان می‌دهد. این نقشه توسط پایگاه میراث جهانی پاسارگاد منتشر شده است:

ساعت بازدید و قیمت بلیط پاسارگاد شیراز

ساعت بازدید از پاسارگاد در نیمه اول و دوم سال متفاوت است. در 6 ماهه اول، از ساعت 8:30 تا 7:30 عصر و در نیمه دوم از ساعت 8:30 تا 5:30 عصر می‌توانید از مجموعه پاسارگاد دیدن کنید.

قیمت بلیط پاسارگاد شیراز در سال 1403 برای گردشگران ایرانی 30 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 250 هزار تومان است.

بهترین زمان بازدید از پاسارگاد

اگر می‌خواهید از هوا و سرسبزی طبیعت لذت ببرید، باید اوایل فصل بهار را برای بازدید از شیراز و اماکن تاریخی اطراف آن انتخاب کنید. البته آب‌وهوای منطقه پاسارگاد در مهر و آبان هم دلپذیر است؛ چون هوا هنوز آن‌قدر سرد نشده و احتمال بارش باران و وزش باد شدید هم کم است. اگر طرفدار پروپاقرص کوروش کبیر هستید، می‌توانید 7 آبان یا روز بزرگداشت او را برای بازدید از پاسارگاد انتخاب کنید.

بخوانید از: راهنمای کامل بازدید از آرامگاه سعدی شیرازی ۱۴۰۳

بهترین مسیر دسترسی به پاسارگاد شیراز

برای دسترسی به پاسارگاد، باید وارد جاده شیراز اصفهان شوید و زرقان و مرودشت را رد کنید تا به سعادت شهر برسید. بعد از سعادت شهر، در فاصله 20 کیلومتری دوربرگردانی را می‌بینید که باید در آن دور بزنید و بعد وارد اولین خروجی شوید تا به شهر مادر سلیمان برسید. پاسارگاد تقریباً در انتهای این شهر قرار دارد و بعد از ورود به آن، تابلوهای متعددی مسیر دسترسی به پاسارگاد را به شما نشان می‌دهند.

مهم‌ترین دیدنی‌های پاسارگاد کدامند؟

اگر از مجموعه پاسارگاد شیراز در طول دوره‌های مختلف به‌خوبی محافظت می‌شد، در حال حاضر فهرست جاهای دیدنی آن از چیزی که در ادامه می‌بینید، طولانی‌تر بود و بناهای موجود در این فهرست هم حال‌وروز بهتری داشتند.

با این وجود، در حال حاضر تلاش‌هایی برای مرمت برخی از بناهای کاخ پاسارگاد انجام شده و ایجاد فضای سبز در مسیر ورودی پاسارگاد و اطراف آن، توانسته حال و هوای آن را کمی بهتر کند.

آرامگاه کوروش کبیر

جذاب‌ترین و باشکوه‌ترین بنای کاخ پاسارگاد، آرامگاه کوروش کبیر است که یکی از مهم‌ترین آرامگاه‌ های تاریخی شیراز هم محسوب می‌شود و در ابتدای مسیر بازدید از پاسارگاد قرار دارد. معماری این آرامگاه هرمی‌شکل، تلفیقی از معماری اصیل ایرانی، بین‌النهرین، مصر و یونان است و شبیه به زیگورات ساخته شده است.

تا 2 قرن پیش، این بنا با نام آرامگاه مادر سلیمان نبی شناخته می‌شد؛ اما کاوش‌های باستانی قرن نوزدهم میلادی ثابت کرد که متعلق به بنیانگذار سلسله هخامنشی است.

قدمت بنای آرامگاه کوروش به سال‌های 540 تا 530 قبل از میلاد می‌رسد و در نمای آن از سنگ‌آهک سفید مرمرین استفاده شده است. ارتفاع کلی آرامگاه 11 متر است و اتاق اصلی آن روی 6 پله بزرگ قرار دارد. سقف آرامگاه به صورت شیروانی طراحی شده و روی آن 2 حفره بزرگ قرار دارد که گفته می‌شود هدف از ایجاد آن‌ها، کاهش فشار وارد شده به سقف و افزایش عمر بنا بوده است.

آرامگاه کوروش در عین سادگی، با شکوه است و کشف نشدن کتیبه، نوشته و تزیینات در این بنا، آن را اسرارآمیز می‌کند. تنها نگاره آن گل 12 برگ نماد هخامنشیان است که بر بالای ورودی مقبره حکاکی شده است.

باغ پادشاهی پاسارگاد

باغ پادشاهی پاسارگاد یکی از زیباترین نمونه‌های باغ ایرانی بوده که در گذشته بخش اصلی محوطه پاسارگاد را به خود اختصاص می‌داد. آنچه در حال حاضر از این باغ باقیمانده، نشان‌دهنده وسعت، عظمت و زیبایی آن در زمان خود است. در اطراف و سرتاسر باغ آبراه‌هایی وجود دارد که از آن‌ها برای آبیاری و سرسبز نگه داشتن باغ استفاده می‌شده است. در مسیر این آب راه‌ها آب‌نماهایی بزرگ و باشکوه قرار داشته که زیبایی باغ را بیشتر می‌کرده‌اند.

در 2 طرف این باغ، دو ساختمان کوشک احداث کرده بودند که در حال حاضر تنها فونداسیون سنگی آن‌ها باقی مانده است.

کاخ دروازه پاسارگاد

کاخ دروازه در بخش شرقی پاسارگاد شیراز قرار داد و همان‌طور که از نام آن می‌توان حدس زد، ورودی مجموعه کاخ‌ها و باغ‌های پاسارگاد بوده است. این کاخ 726 مترمربع مساحت دارد. کاخ دروازه 8 ستون بلند با پایه‌های ساخته شده از سنگ‌آهک سیاه داشته که در حال حاضر بقایای آن‌ها قابل بازدید است. این کاخ شبیه به کاخ دروازه ملل تخت‌جمشید بوده و 4 ورودی داشته است.

در حال حاضر تنها یکی از دیوارهای درگاه شمالی باقی مانده است که روی آن سنگ‌نگاره انسان بال‌دار قرار دارد.

بخوانید از: شکوه و عظمت ایران باستان در تخت جمشید شیراز 

کاخ بارعام پاسارگاد

بعد از کاخ دروازه، به کاخ بارعام می‌رسیم، تالاری با وسعت 2472 مترمربع که 8 ستون، 4 ایوان و 2 اتاق داشته است. از میان ستون‌های باشکوه این کاخ، تنها یک ستون باقیمانده که ارتفاع فعلی آن 10 متر است. سایر ستون‌ها در دوران اتابکان فارس برای ساخت مسجد در اطراف آرامگاه کوروش مورد استفاده قرار گرفتند.

این کاخ هم 4 ورودی بزرگ داشته و در نمای ورودی‌ها و ستون‌های آن از سنگ‌آهک سیاه استفاده شده بود. روی یکی از دیوارهای ورودی‌های تالار، طرحی از پاهای انسان و عقاب و نقش‌های ترکیبی انسان با ماهی و گاو دیده می‌شود.

در بالای یکی از ورودی‌های کاخ بارعام، یکی از قدیمی‌ترین کتیبه‌های تاریخی ایران به خط میخی وجود دارد که «من کوروش شاه هخامنشی‌ام» ترجمه می‌شود.

کاخ اختصاصی پاسارگاد

کاخ اختصاصی محل زندگی و استراحت کوروش بزرگ بوده و بعد از کاخ‌های بارعام و دروازه قرار گرفته است. این کاخ 3192 متر مبع وسعت دارد و یک تالار مرکزی و 2 ایوان شرقی و غربی داشته است. نمای این کاخ با سنگ مرمر سفید، سنگ‌آهک سیاه و سنگ کبود ساخته شده بود. در کاخ اختصاصی هم سنگ نوشته‌ای مشابه با کاخ بارعام وجود دارد و روی درگاه‌های آن، تقش برجسته‌ای از شاه و مستخدم آو دیده می‌شود.

کاروان‌سرای مظفری

کاروان‌سرای مظفری در نزدیکی آرامگاه کوروش قرار دارد و قدمت آن به قرن هشتم هجری می‌رسد. در گذشته جاده شاهی از نزدیکی پاسارگاد عبور می‌کرده و به همین دلیل وجود یک کاروان‌سرا برای اتراق کاروان‌های عبوری از این جاده ضرورت داشت. این کاروان‌سرا با استفاده از سنگ‌های باقیمانده پاسارگاد ساخته شده و سنگ‌های آن را با گچ به یکدیگر متصل کرده‌اند.

در حال حاضر تنها بقایای دیوارها و شالوده این کاروان‌سرا باقیمانده است.

برج سنگی یا آرامگاه کمبوجیه

برج سنگی بعد از کاخ اختصاصی پاسارگاد قرار دارد. برخی معتقدند که این بنا آرامگاه کمبوجیه پسر کوروش و پادشاه دوم هخامنشی است و برخی دیگر بر این باورند که این بنا گنج‌خانه کوروش و محل نگهداری اسناد مهم دولتی بوده است. این بنا برجی چهارگوش با ارتفاع 14 متری بوده که شباهت زیادی به کعبه زرتشت در نقش رستم دارد.

تُل تخت

تل تخت صفحه سنگی بزرگی است که در انتهای مجموعه پاسارگاد شیراز قرار دارد. این صفحه عظیم قرار بوده به ارگ سلطنتی کوروش کبیر تبدیل شود که متأسفانه به دلیل مرگ ناگهانی او در سال 53 قبل از میلاد، ناتمام می‌ماند. این سکو روی یک تپه طبیعی بلند و با استفاده از سنگ‌های 6 تنی بزرگ ساخته شده و مثل تخت‌جمشید، بست‌های دم چلچله‌ای این سنگ‌ها را به یکدیگر متصل می‌کردند.

تل تخت تنها بنایی بوده که هنگام هجوم یونانی‌ها سرپا باقی ماند و بعدها 2 گنجینه مربوط به دوران سلوکیان از آن کشف شد.

محوطه مقدس

محوطه مقدس در 2.5 کیلومتری شمال آرامگاه کوروش قرار دارد و باستان شناسان معتقدند که از این محوطه برای انجام آیین‌های دینی استفاده می‌شده است. در این محوطه 2 پایه 2 متری و یک سکوی پلکانی وجود دارد. فاصله 2 سکو از یکدیگر 9 متر است و گفته می‌شود که روی یکی از آن‌ها آتشدانی بزرگ قرار داشته و شاه هخامنشی روی سکوی دیگر و رو به آتشکده، به نیایش می‌پرداخته است.

تنگ بلاغی

تنگ بلاغی یکی دیگر از دره‌های زیبای استان فارس است که در جنوب کاخ پاسارگاد قرار دارد. این تنگه 2 دشت پاسارگاد و سعادت شهر را به یکدیگر متصل می‌کند و تنها رودخانه دائمی منطقه از میان آن می‌گذرد. تنگه بلاغی در گذشته محل اختفا و کمین بوده و آثار باستانی متنوعی از آن کشف شده که قدمت آن‌ها به دوران پارینه سنگی تا اسلامی می‌رسد.

یکی از جاذبه‌های طبیعی تنگه بلاغی، درختان بنه یا پسته کوهی زیبایی است که عمر برخی از آن‌ها به هزار سال می‌رسد.

بخوانید از: دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز را بشناسید! 

نقش‌برجسته‌های پاسارگاد شیراز

متأسفانه در حال حاضر سنگ‌نوشته و نقش‌برجسته زیادی در پاسارگاد باقی نمانده است. در معدود نقوش موجود، تصاویری از حیوانات مختلف مثل قوچ، عقاب و مار و همچنین تصاویر ترکیبی انسان با گاو، ماهی و … دیده می‌شود.

جذاب‌ترین و مهم‌ترین نقش‌برجسته موجود در پاسارگاد شیراز، انسان بال‌دار است که به مرکز کاخ اشاره می‌کند. این انسان مثل سایر نقوش انسانی باستانی در ایران، ریشی انبوه با تاجی بزرگ و ردایی بلند دارد. در پشت این مرد 4 بال دیده می‌شود که 2 بال رو به بالا و 2 بال دیگر روی به زمین باز شده‌اند. بالهای مرد اشاره به هنر آشور اشاره دارند و ردای مرد مشابه رداهای ایلامی است. همچنین تاج او هم از شاخ‌های یک قوچ حبشی ساخته شده است.

بسیاری از مورخان معتقدند که مرد بال‌دار همان کوروش کبیر است و استفاده از هنر ملل مختلف در این سنگ‌نگاره، از احترام گذاشتن او به فرهنگ مردم تحت سلطه‌اش خبر می‌دهد.

بخوانید از: معرفی آرامگاه‌ های تاریخی شیراز؛ عزیزدردانه‌های شهر بهارنارنج 

پاسارگاد؛ مهم‌ترین میراث جهانی ایران

در این مقاله، به صورت مفصل به معرفی پاسارگاد شیراز، بخش‌های مختلف و تاریخچه آن پرداختیم و بهترین زمان بازدید از این مجموعه و مسیر دسترسی به آن را به شما گفتیم. این مجموعه تاریخی حدود 2 ساعت با خودروی شخصی از شیراز فاصله دارد و با اجاره ویلا و سوئیت در شیراز، می‌توانید دسترسی مناسبی به پاسارگاد و دیگر دیدنی‌های شیراز داشته باشید.

سؤالات متداول درباره موزه پاسارگاد شیراز

کاخ پاسارگاد کجاست؟

استان فارس، سعادت شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان، شهر مادر سلیمان، مجموعه پاسارگاد

پاسارگاد و تخت‌جمشید چقدر فاصله دارند؟

پاسارگاد شیراز در فاصله 80 کیلومتری تخت‌جمشید واقع شده است.

فاصله پاسارگاد تا شیراز چقدر است؟

این مجموعه تاریخی تا شیراز 130 کیلومتر فاصله دارد.