باید بسیار هیجان‌انگیز باشد، صرف زمانی برای دیدن جاذبه‌های گردشگری کندوان، این‌طور نیست؟ به نظر می‌آید مسافر ماجراجویی باشی، ولی من خودم به دنبال تجربه‌های نفس‌گیر سفر به عجیب‌ترین نقاط ایران هستم. برای من آمدن به کوه‌های سهند و دیدن چشم‌اندازهای این منطقه، چیزی کمتر از تجربۀ هم‌صحبتی با شما را ندارد، شما لطف دارید، برای من هم داشتن یک هم‌سفر خوش‌ذوق و پرانرژی بسیار دل‌انگیز است، ولی نظرتان را درباره سفر به روستای کندوان نگفتید؟ من کندوان را نخستین بار 10 سال پیش دیدم، در اولین برخورد به این فکر کردم که چطور انسان می‌تواند در دل سخت‌ترین سنگ‌ها، خانه بسازد. برایم جای تعجب داشت که چگونه سنگ‌های این کوه، نرم‌تر از خشکی تفکر انسان‌هایی است که روح تغییر در آن‌ها رسوخ نمی‌کند؛ حضور دوباره‌ام در کندوان به معنای تغییری دوباره است. خُب، پس هردومون فکری شبیه به هم داریم، پس بزار با هم به این روستای بی‌نهایت منحصربه‌فرد برویم و بتا جاذبه های گردشگری این روستا بیشتر آشنا شویم؛ به کندوان خوش‌آمدید.
در گوشۀ شمال غربی ایران، روستای عجیب و غریب و مرموز کندوان در مرکز منطقۀ اسکو و در نزدیکی شهر تاریخی تبریز در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این روستا با حداقل 800 سال تاریخ، محل زندگی 670 نفر است و به دلیل خانه‌های ویژه‌ای که در قلب کوه‌ها به شکل کندو دارد، به‌عنوان یک مرکز توریستی مهم محسوب می‌شود. روستا به دلیل ویژگی‌های معماری و بافت خاصش در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است. کندوان یکی از سه روستای سنگی در جهان است که برای گردشگران داخلی و خارجی مکانی بسیار منحصربه‌فرد است. کندوان همچنین بخشی از منطقۀ دریاچه ارومیه است که به‌عنوان یکی از نواحی شروع تاریخ زرتشتی به‌حساب می‌آید.
معماری روستای کندوان و زندگی مردم آن به‌عنوان نمونه‌ای استثنایی در جهان قلمداد می‌شود، زیرا در مناطق کاپادوکیه در ترکیه و داکوتای امریکا (هر دو دارای معماری سنگی) هیچ‌کس زندگی نمی‌کند. درواقع، چیزی که هویت باستان‌شناسی این روستا را نشان می‌دهد، وجود 117 خانواده در خانه‌های سنگی مخروطی و هرمی شکل است.
معماری سنگی روستای کندوان نشان‌دهنده مبارزه بین انسان و طبیعت است و اینکه چگونه انسان توانسته طبیعت را به اختیار خویش تغییر دهد. در ساخت خانه‌های این روستا از آهک و خاک رس استفاده‌شده است، درحالی‌که در فضای داخل خانه تماماً از توده سنگ است. شکل مخروطی زاویه‌ای خانه‌ها با سنگ‌های متخلخل همراه با ذرات دیگر آتش‌فشانی است که در یک ماتریس اسیدی خاکستری قرار دارند. تمام این جنبه‌ها، چشم‌انداز را مانند یک کلنی موریانه غول‌پیکر می‌بینند. تعدادی از محققان معتقدند این خانه‌ها به قرن هفتم هجری قمری مربوط هستند و هم‌زمان با تهاجم مغولان بناشده‌اند.
با توجه به تاریخ این منطقه، گزارش‌شده است که اولین افرادی که وارد کندوان شدند، ساکنان روستای حیله‌ور واقع در 2 کیلومتری غرب کندوان بودند که به این منطقه برای فرار از تهاجم مغول مهاجرت کردند و در طول زمان به‌تدریج خانه‌های خود را دل کوه برای ایجاد فضایی امن بنا کردند. حتی پس از اینکه اشغال کشور توسط مغول‌ها به پایان رسید، بسیاری از پناهندگان تصمیم گرفتند که در غارهای خود زندگی کنند و به‌تدریج خانه‌هایشان را گسترش دهند تا سکونتگاه‌های چندطبقه و دائمی خود را تشکیل دهند.
یکی دیگر از افسانه‌ها بیان می‌کند که هشت‌صد سال پیش یک گروه از سربازان در غارها در یک عملیات نظامی مخفی شده بودند. با این‌حال، نشانه‌هایی وجود دارد که غارهای کندوان در حدود 3000 سال پیش دارای ساکنینی زرتشتی بوده است. در این منطقه به‌غیراز خانه‌های مسکونی، چندین انبارها و اتاق‌های مخصوص وسایل رزم نیز وجود دارد.
نحوۀ اتصال طبقات پایین به طبقات بالاتر، توسط پله‌های زیبا و منحنی شکل از جنس همان خانه‌های سنگی ساخته‌شده است. طبقه اول خانه‌ها معمولاً اسطبل است، طبقات دوم، سوم و چهارم برای سکونت استفاده می‌شود. در برخی خانه‌ها، طبقه چهارم به‌عنوان انبار استفاده می‌شود.
این مکان جایی است که خانه‌ها بر روی کوه ساخته نشده‌اند، بلکه در دل کوه قرار دارند. یکی دیگر از جنبه‌های جالب، این واقعیت است که سنگ به‌عنوان یک مادۀ کارآمد برای انرژی عمل می‌کند، در طول زمستان باعث حفظ گرمای داخل خانه و در فصل تابستان باعث خنک ماندن فضا داخل می‌شود. به همین دلیل است که اکثر ساکنان کندوان از بخاری یا سیستم تهویه هوا استفاده نمی‌کنند.
معماری جذاب این روستا به نظر می‌رسد همه قوانین را زیر سؤال برده است و مسافران معمولاً با دیدن این منطقه و مسیرهای غیرقابل‌تصورش شگفت‌انگیز می‌شوند. اخیراً هتلی با الهام از سبک روستا ساخته‌شده است که ویژگی‌های داخلی آن شبیه غار با فضاهای بسیار راحت برای زندگی است.
هنگامی‌که شما برای اولین بار وارد خانه می‌شوید، سنگ مورداستفاده برای گسترش آپارتمان در خارج از غارها، رنگ طبیعی سنگ اصلی را تقلید می‌کند؛ اما هنگامی‌که شما به روستا نزدیک می‌شوید، می‌توانید پنجره‌ها، سیم‌های برق، درب‌ها و دودکش‌هایی را که از چهره سنگی شهر سخن می‌گویند را ببینید. بیشتر مناطق روستا با مدرنیزه شدن، دارای برق و برخی حتی مجهز به جریان آب آشامیدنی هستند، دیگران درحالی‌که کاملاً به محیط طبیعی وابسته‌اند.
درحالی‌که کوه سهند یکی از زیبایی‌های این منطقه است، امروزه اما سایه‌ای از افسانه‌های گذشته را با خود حمل می‌کند. بعضی معتقدند زیبایی گذشته افسانه این منطقه در داستان کتاب مقدس باغ عدن آورده شده است. باغ‌های باستانی ایرانی برای زیبایی‌های بی‌مانند خود مشهور هستند.
هنگام بازدید از روستای کندوان و دیدن سنگ‌های مخروطی شکل آن، اولین تصویری که به ذهن می‌آید شباهت این سنگ به خانه زنبورها است؛ این در حالی است که عسل یکی از مهم‌ترین سوغات کندوان است. میوه خشک و آجیل نیز یکی دیگر از سوغات آذربایجان است. با توجه به آبوهوای دلپذیر بسیاری از استان، محصولات باکیفیت بسیار عالی ارائه می‌شوند. اگر تابستان به کندوان بروید می‌توانید از میوه‌هایی مانند زردآلو، گیلاس و خیلی خوردنی‌های دیگر لذت ببرید.
برخی کلمه کندوان را یک فرم چندگانه از کندو به‌مانند «کندو زنبورعسل» می‌دانند. تفسیر دیگر می‌گوید که کندوان به معنای سرزمین کارگران ناشناخته است. استفاده از پسوند «وان» برای نشان دادن جمع در زبان اوستایی یافت می‌شود.
همچنین یک چشمۀ آب طبیعی جوشان نیز دریکی از تپه‌ها وجود دارد که برای بیماری‌های کلیوی بسیار مفید است. بعضی از گیاهان وحشی این منطقه نیز دارای خواص شادابی و سلامتی هستند.
مهم‌ترین مکان دیدنی کندوان، همین روستای سنگی این منطقه است. بااین‌حال، از دیگر جاذبه‌های گردشگری کندوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آرامگاه پیرحیدر
پیرحیدر مردی زاهد بود که از سمنان به تبریز آمد و سپس در اسكو سكونت گزید. او در دوازدهم صفر 856 قمری در همین شهر اسکو دیده از جان بست. آرامگاه او پسرش بابا شكرالله در شرق محله سوسیان و بر روی تپه‌ای به نام او نامگذاری‌شده است.
آرامگاه سید حسین بن سید عبدالغفار اسکویی
در جنوب شهر اسكو و بر روی تپه‌ای و مشرف‌به شهر، گنبدی آجری و بلند قرار دارد كه چهار منفذ كوچك در چهار قسمت آن تعبیه‌شده است. درب ورودی آرامگاه به دهلیز كوچكی باز می‌شود كه به درون مقبره راه دارد، همچنین ضریح کهنهِ چوبی نیز روی قبر قرار داده‌شده است. به نظر می‌رسد كه این قبر منتسب به امام جعفر صادق (ع) باشد و كه درواقع می‌تواند همان میر سید حسین بن عبدالغفار اسكوئی جَد سادات حسینی اسكو باشد.
مسجد پایتخت
در وسط دو بخش علیا و سفلا اسكو مسجد كوچک قرار دارد که به دوران استیلای رومیان بازمی‌گردد. این مسجد بدون ستون بوده و با دیوارهای خشتی محكم که بر روی دیوارهایش نقش برجسته‌هایی نیز دیده می‌شود. این مسجد در سال 1061 هجری قمری مرمت و موردبازسازی قرارگرفته است.
مسجد جامع اسکو
كمی بالاتر از مسجد پایتخت، مسجد جامع اسکو قرار دارد در كنار خیابان اصلی و میدان بزرگ اسكو واقع‌شده است. كف مسجد دو متر بالاتر از سطح خیابان بوده و معماری آن نمونه فوق‌العاده از عصر صفویه را تداعی می‌کند. این مسجد دارای شش ستون سنگی و 12 گنبد ضربی آجری دارد.
چرا باید به کندوان سفر کرد؟
خانه‌های منحصربه‌فرد، دره‌های سرسبز، آبوهوای دلپذیر، شیرینی و عسلی کوهستان، تعداد زیادی گردشگر در دور و نزدیک به این روستا، مخصوصاً در بهار، همه و همه دلایل بسیار قانع‌کننده‌ای برای سفر، اقامت در کندوان و دیدن جاذبه‌های گردشگری کندوان است. ترکیبی از چشم‌انداز زیبا و طبیعی کندوان و شیوه‌ای که ساکنان آن با محیط سازگار شده‌اند، این منطقه را به مقصدی محبوب برای از بازدیدکنندگان تبدیل کرده است. درحالی‌که آب‌و‌هوا در این روستا بیش از ده هزار سال است تغییر کرده، کندوان هنوز مقدار قابل‌توجهی از برف را در زمستان به خود می‌بیند؛ علاوه بر این، تعداد ماه‌های خنک در کندوان بیش از تعداد ماه‌های گرم است. بااین‌حال، بهترین زمان سفر به این روستای بی‌نظیر، بهار است. لازم است در زمان سفر دوربین عکاسی به همراه داشته باشید تا از یکی از بکرترین مکان ای روی زمین خاطراتی به یادگار ثبت کرده باشید.
